Sakralne Dziedzictwo Małopolski

Dzieje zabytku

Figura św Onufrego powstała do ołtarza bocznego w trzeciej ćwierci XVIII wieku. Grotę zaaranżowano dopiero przed 1902 rokiem, w której wymiennie ustawiano rzeźby świętego modlącego się przed krucyfiksem oraz Matki Boskiej z Bernadetą Soubirous. Figura św. Onufrego została wykonana w warsztacie Korneckich z Gdowa. Była niewątpliwie kilkakrotnie odnawiana razem z całym ołtarzem w latach 1905, 1976-1979, 1998.

Opis

W polu ołtarza imitującego grotę skalną znajduje się figura św. Onufrego modlącego się przed krucyfiksem. Po lewej stronie pełnoplastyczna figura klęczącego świętego ukazanego z profilu, z uniesionymi wysoko obiema rękami i głową. Twarz o starczych rysach, zwróconych w górę oczach, dużym nosie i otwartych ustach z widocznym uzębieniem, okolona bardzo długą, siwą brodą w postaci falowanych pasm, sięgających ziemi. Włosy siwe, zmierzwione, opadają na plecy w formie długich skręconych pasm, sięgających stóp. Ciało szczupłe, plastyczne modelowane, o wyraźnie zarysowanej anatomii i starczych cechach. Biodra przepasane liściastą gałązką.
Polichromia naturalistyczna.

Zarys problematyki artystycznej

Sposób rzeźbienia rysów twarzy i włosów oraz modelowania ciała odpowiada repertuarowi formalnemu stosowanemu przez Piotra Korneckiego, dlatego można mu przypisać wykonanie figury św. Onufrego. Wśród rozpoznanych dzieł jego warsztatu nie ma drugiej tego rodzaju figury prezentującej niemal nagie ciało starca, natomiast kilkakrotnie podjął się on wykonania mocno obnażonych, muskularnych ciał męskich w przedstawieniach św. Jana Chrzciciela i św. Sebastiana, świadczących o znajomości anatomii ciała ludzkiego i umiejętności przedstawienia jej w rzeźbie.
Święty Onufry był pustelnikiem z Egiptu, który spędził w samotności około 60 lat swojego życia. Jego postać znana jest z opisu św. Pafnucego, wspominającego spotkanie w grocie ze starcem o długiej, siwej brodzie przesłaniającej nagie ciało. Ta relacja wpłynęła na ukształtowanie wzorca ikonograficznego scen ze św. Onufrym.
Rzeźbiarska scena ukazująca św. Onufrego modlącego się przed krucyfiksem stanowi dużą rzadkość. Przede wszystkim dlatego, że ten święty na terenach Rzeczypospolitej odbierał kult głównie w świątyniach prawosławnych. Inny przykład takiego retabulum z figurą świętego, niestety niezachowany do dziś, znajdował się niegdyś w kaplicy św. Onufrego w Stroniu Śląskim z 1732 roku. Figury św. Onufrego pojawiały się czasem również w przydrożnych kapliczkach głównie o charakterze ludowym, gdyż święty uznany był za patrona dorożkarzy i pielgrzymów.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Streszczenie

Figura św Onufrego powstała do ołtarza bocznego w trzeciej ćwierci XVIII wieku. Grotę zaaranżowano dopiero przed 1902 rokiem, w której wymiennie ustawiano rzeźby świętego modlącego się przed krucyfiksem oraz Matki Boskiej z Bernadetą Soubirous. Figura św. Onufrego została wykonana w warsztacie Korneckich z Gdowa. Święty był pustelnikiem z Egiptu, który spędził w samotności około 60 lat swojego życia. Jego postać znana jest z opisu św. Pafnucego, który spotkał go w grocie z długą siwą brodą przesłaniającą nagie ciało. Ta relacja wpłynęła na ukształtowanie wzorca ikonograficznego scen ze św. Onufrym.