Św. Jan Ewangelista

Dzieje zabytku

Figura św. Jana powstała w drugiej połowie XVIII wieku i być może stanowi pozostałość dekoracji rzeźbiarskiej nieistniejącego już ołtarza. Podczas remontu świątyni w latach 1903-1914 figurę ustawiono na balustradzie chóru muzycznego.

Opis

Rzeźba pełnoplastyczna, zwrócona frontalnie, ukazana w silnym kontrapoście i przegięciu ciała w prawą stronę. Święty lewą ręką podtrzymuje kielich, prawą wyciąga do przodu. Jego twarz jest okrągła o pełnych policzkach, okrągłych oczach, małym, prostym nosie, pełnych ustach i wystającej brodzie. Okolona jest długimi, silnie kręconymi włosami, opadającymi skręconymi pasmami na ramiona. Święty ubrany jest w obficie drapowaną tunikę, przylegającą do ciała w partii nóg oraz płaszcz zarzucony na plecy, z przodu postaci skręcony i zarzucony na lewe przedramię. Figura w całości pozłocona.

Zarys problematyki artystycznej

Niewielką figurę św. Jana cechuje wysoki poziom wykonania. Charakteryzują ją swobodne i ekspresyjne upozowanie ciała oraz miękkość w traktowaniu obfitych i silnie udrapowanych szat świadczące o dużych umiejętnościach rzeźbiarza. Z mniejszym przywiązaniem do szczegółów zostały wykonane detale anatomiczne i włosy, choć równie plastycznie.
Figury św. Jana oraz proroka Eliasza są zbliżone do siebie pod względem formalnym i prawdopodobnie zostały wykonane przez tego samego rzeźbiarza. Ikonografia obu z nich pozwala wątpić w hipotezę, jakoby stanowiły pozostałość dekoracji rzeźbiarskiej niezachowanych organów wykonanych w 1774 roku przez ojca Eliasza Wykuszewskiego, cystersa z klasztoru w Jędrzejowie. Dekoracja rzeźbiarska czy malarska organów i chóru zazwyczaj odwoływała się do ich funkcji liturgicznej związanej z muzyką, z którą postacie św. Jana i Eliasza mają niewiele wspólnego. Obie rzeźby najprawdopodobniej pierwotnie stanowiły elementy dekoracji figuralnej niezachowanego do dziś ołtarza.
Święty Jan był rybakiem, bratem św. Jakuba Większego, wybranym przez Jezusa na swojego ucznia. Był autorem Ewangelii, Apokalipsy i trzech Listów. W ikonografii przedstawiany był zawsze jako młodzieniec, gdyż według tradycji uważano go za najmłodszego, a przez to najbardziej umiłowanego przez Chrystusa ucznia. Jego atrybutem jest orzeł (w nawiązaniu do wizji istot apokaliptycznych proroka Ezechiela, Ez 1, 10) lub kielich, z którego czasem wychodzi wąż. Ten ostatni nawiązuje do historii, według której św. Jan wypił kielich zatrutego wina, ale nie stała mu się krzywda. Wąż w kielichu miał symbolizować truciznę.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Figura w całości silnie zabrudzona, liczne przetarcia i ubytki warstwy złoceń i gruntu. Prawa dłoń dosztukowana.

Streszczenie

Figura św. Jana powstała w drugiej połowie XVIII wieku i być może stanowi pozostałość dekoracji rzeźbiarskiej nieistniejącego już ołtarza. W ikonografii ten święty przedstawiany był zawsze jako młodzieniec, gdyż według tradycji uważano go za najmłodszego ucznia Chrystusa. Jednym z jego atrybutów jest kielich, z którego czasem wychodzi wąż (symbol trucizny), gdyż św. Jan wypił kielich zatrutego wina, ale nie stała mu się krzywda.

Bibliografia