Św. Filip i św. Jakub

Opis

Obraz w kształcie stojącego prostokąta, zamkniętego łukiem półkolistym, przedstawiający św. Filipa i św. Jakuba Większego stojących obok siebie. Po lewej stronie św. Jakub z prawą nogą wysuniętą do przodu, w prawej dłoni trzyma kij pielgrzyma, a w lewej otwartą księgę z napisem: „List / powszechny / S(więtego) Jakóba. / Jakób / Sługa Boży / i Pana Jezusa / Cóż pomoże bra/cia moi! jeźli by / kto rzekł: iż ma / wiarę, a uczyn/ków nie ma / Albowiem / jak ciało / bez / duszy”. Twarz świętego o rysach młodzieńczych z dużymi oczami i długim nosem, okolona delikatnym zarostem. Włosy długie, kręcone, sięgające do ramion. Ubrany jest w fioletową suknię i obszerny jasnoczerwony płaszcz. Po prawej stronie obrazu stoi św. Filip z lewą nogą wspartą na powalonym postumencie, zwieńczonym rzymską głową, oplecioną wieńcem z rogami. Święty lewą dłonią pokazuje na słowa zapisane w księdze trzymanej przez św. Jakuba, a prawą wskazuje na niebo. O jego lewe ramię oparty jest długi krzyż. Twarz o rysach dojrzałego mężczyzny, szeroka, okolona siwą i krótką brodą. Ubrany jest w zieloną suknię oraz złoty płaszcz odsłaniający lewe ramię. Obaj święci mają wokół głów złote i koliste nimby. Tło obrazu jednolite, żółte o stonowanym odcieniu, u dołu kamienna posadzka. Rama drewniana, złocona, profilowana, od zewnątrz zdobiona astragalem.

Zarys problematyki artystycznej

Obraz został namalowany około 1869 roku przez krakowskiego malarza Wojciecha Eljasza. Przedstawia dwóch apostołów – św. Filipa i św. Jakuba Większego. Święty Filip pochodził z Betsaidy w Galilei. Został powołany przez Chrystusa na ucznia zaraz po św. Piotrze i św. Andrzeju. Po rozesłaniu apostołów św. Filip prawdopodobnie głosił ewangelię w Scytii, Lidii i Frygii (Azja Mniejsza). Działalność apostoła opisują apokryfy „Dzieje Filipa” i „Ewangelia Filipa” z IV wieku. Filip miał zginąć śmiercią męczeńską w Hierapolis za panowania Domicjana. Według tradycji został przywiązany do krzyża w kształcie litery „T”, dlatego też na omawianym obrazie został ukazany z krzyżem. Niektóre przekazy wskazują, że był również ukamienowany. Rozwój kultu świętego zapoczątkowało sprowadzenie do Rzymu w VI wieku relikwii świętych Filipa i Jakuba Młodszego do bazyliki Dwunastu Apostołów. W ikonografii wygląd św. Filipa Apostoła traktowano dowolnie. Przedstawiany był jako młodzieniec, bez brody lub dojrzały mężczyzna, a także jako starzec z łysiną i siwą brodą. Od XII wieku atrybutem świętego są krzyż i kamienie. Z kolei święty Jakub był rybakiem, synem Zebedeusza i Salome, bratem św. Jana Ewangelisty. Chrystus powołał braci do grona uczniów podczas połowu ryb (Mt 4, 21-22). Otrzymali od niego przydomek Boanerges, tzn. synowie gromu. Święty Jakub zginął poprzez ścięcie mieczem za panowania Heroda Agryppy I. Według legendy św. Jakub miał być biskupem Jerozolimy, a po zesłaniu Ducha Świętego udać się do Hiszpanii. W VII wieku z Jerozolimy do Composteli sprowadzono jego relikwie, gdzie wybudowano mu świątynię, do której od wieków pielgrzymują rzesze wiernych. Święty Jakub uważany jest za patrona pielgrzymów, dlatego na obrazie został ukazany z kijem pielgrzyma w dłoni. Ten typ ikonograficzny świętego wykształcił się w sztuce Zachodu począwszy od XIII wieku wzdłuż tras pielgrzymkowych prowadzących do Santiago de Compostela. Ukazany na obrazie powalony posąg starożytny nawiązuje do misji apostolskiej św. Filipa, który miał głosić Ewangelię w krainie Partów, Grecji, Scytii (okolice Donu i Dniepru), Lidii, Frygii (Azja Mniejsza) i Azocie; a księga do Listu św. Jakuba. Malarz Wojciech Eljasz jest autorem szeregu obrazów o tematyce religijnej, znajdujących się obecnie na terenie województwa krakowskiego, w tym dla kościołów w Krakowie. Był uczniem krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych. Pracował przy restauracji ołtarza Wita Stwosza w kościele Mariackim. Często kopiował znane schematy kompozycyjne, niemniej wykazując dużą swobodę i opanowanie rzemiosła. Nazywany jest jednocześnie „akademikiem i ostatnim barokowym malarzem religijnym”. W kościele w Osielcu znajdują się również jego inne obrazy, umieszczone w ołtarzach bocznych: „Św. Mikołaj”, „Św. Zofia z córkami” i „Św. Michał Archanioł”. Dzięki sygnaturze umieszczonej na obrazie św. Zofii możemy datować wszystkie dzieła malarza, znajdujące się w kościele, na czas powstania około 1869 roku.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry, spłowiały werniks.

Streszczenie

Obraz został namalowany około 1869 roku przez krakowskiego malarza Wojciecha Eljasza. Przedstawia dwóch apostołów – św. Filipa z krzyżem i św. Jakuba Większego z kijem pielgrzyma w dłoni. Na księdze zapisano fragment z Listu św. Jakuba.

Bibliografia