Sakralne Dziedzictwo Małopolski

Dzieje zabytku

Obraz w wielobocznej ramie z przedstawieniem św. Faustyna przynależy do dekoracji zaplecka stalli ustawionej przy północnej ścianie prezbiterium kościoła w Niepołomicach. Stalle zostały wykonane w 1766 roku, o czym informuje napis na ich boku.

Opis

Kompozycja obrazu została ujęta w profilowaną, złoconą ramę w kształcie prostokąta o ściętych narożnikach. Święty Faustyn został ukazany we wnętrzu architektonicznym z brunatną posadzką na tle czerwonej kolumny z korynckim kapitelem, wspartej na niskim postumencie. Z lewej strony widoczny jest prześwit z rozległym krajobrazem utrzymanym w tonacji brunatnoczerwonej z zamglonym błękitnoszarym niebem. Świętego przedstawiono frontalnie w całej postaci. Jego głowa ujęta została w trzech czwartych w lewo. W lewej, opuszczonej ręce trzyma srebrnobiałą palmę męczeństwa, a prawą przyciska do piersi. Jest to mężczyzna w średnim wieku o owalnej twarzy, dużych oczach i wydatnym nosie oraz nieznacznym zaroście uformowanym w hiszpańską bródkę. Krótkie włosy wysuwające się spod biretu ma zaczesane do tyłu. Ubrany jest w czarną sutannę z koloratką w formie kołnierzyka, odsłaniającą czubki butów, sięgającą kolan komżę z szerokimi rękawami wiązaną pod szyją i obszytą koronką. Na ramionach ma złotą stułę, a na głowie kapłański biret. Nad głową widoczny jest nimb talerzowy zaznaczony jasną kreską. O pierś świętego wsparta jest pod skosem włócznia skierowana grotem w serce. Pod obrazem widnieje czarny podpis „S(ANCTUS) FAUSTINUS PRES(BYTER)”. Poniżej, na płycinie stalli w prostokątnym, złoconym i profilowanym obramieniu inna inskrypcja „PRETIOSA MORS HAEC EST QUAE/ IMMORTALITATEM Pretio Svi SAGVINIS Emitur”.

Zarys problematyki artystycznej

W niepołomickiej stalli ukazano najprawdopodobniej św. Faustyna, kapłana i męczennika z Brescii (zginął między 117 a 138 rokiem), który wspominany jest wraz ze św. Jowitą w lokalnym kalendarzu archidiecezji mediolańskiej 15 lutego. Obu świętych przedstawia się w stroju kapłańskim z palmami męczeństwa, np. Vinzenza Foppy (zm. 1515) „Madonna z Dzieciątkiem i świętymi Faustynem i Jowitą”, Pinacoteca Tosio Martinengo w Brescii. Święty Faustyn był bardzo rzadko przedstawiany w sztuce polskiej. Być może kościół w Niepołomicach posiadał jego relikwie, stąd też jego wizerunek znalazł się w stalli. Relikwie czaszki i kości św. Faustyna, męczennika znajdują się m.in. w kościele Karmelitanek bosych na Wesołej w Krakowie. Twórca wizerunku w Niepołomicach musiał posłużyć się w swojej kompozycji własną inwencją w przedstawieniu tego świętego.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry. Widoczne nieznaczne przetarcia warstwy malarskiej. W ramach pełnej konserwacji w 1978 roku Karol Pustelnik usunął przemalówki, uzupełnił grunty i ubytki warstwy malarskiej oraz rawerniksował lico obrazu.

Literatura

K. Sinko-Popielowa, Kościół w Niepołomicach, Rocznik Krakowski, 30 (1938), s. 103-104;
Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1, Województwo krakowskie, red. J. Szablowski, Warszawa 1953, s. 52;
W. Zalewski, Święci na każdy dzień, Warszawa 1995, s. 856;
H. Fros, F. Sowa, Księga imion i świętych, t. 2, Kraków 1997.

Streszczenie

W niepołomickiej stalli ukazano św. Faustyna, kapłana i męczennika z Brescii z II wieku. Jego wizerunki bardzo rzadko występują w sztuce Małopolski. Świętego przedstawia się w szatach kapłańskich z palmą męczeńską w ręce. Twórca wizerunku w Niepołomicach musiał posłużyć się w swojej kompozycji własną inwencją w przedstawieniu tego świętego.