Św. Andrzej

Dzieje zabytku

Wyposażenie architektoniczno-rzeźbiarskie kościoła, w tym omawiana figura św. Andrzeja, powstało po 1765 roku, podczas gruntownego remontu świątyni przeprowadzonego z inicjatywy proboszcza Walentyna Grodzkiego. Zostało wykonane najprawdopodobniej w warsztacie Korneckich z Gdowa. Figura razem z ołtarzem bocznym była odnowiona w 1883 i 1955 roku. W 1975 roku Józef Wiatr wykonał gruntowną konserwację retabulum i figur.

Opis

Rzeźba drążona z tyłu, ustawiona na niskiej podstawie. Święty ukazany frontalnie, z lewą nogą opartą na skale, o silnie skręconym w lewo korpusie i głowie skierowanej w przeciwną stronę. Obiema rękami obejmuje ramię stojącego za nim krzyża w kształcie litery „X”. Twarz ma pociągłą, o wysokim czole, lekko garbatym nosie, blisko siebie osadzonych oczach i pełnych, rozchylonych ustach; okolona jest długą, skręconą w pukle brodą, opadającą na pierś oraz krótkimi, kręconymi włosami. Święty ubrany jest w pomarańczowo-różową tunikę o pozłacanym wzorze, przepasaną w talii oraz pozłocony płaszcz przewiązany przez prawe przedramię i opadający na lewą nogę. Polichromia ciała w kolorze naturalistycznym. Na podstawie figury inskrypcja „S(anctus) Andreas”.

Zarys problematyki artystycznej

W dotychczasowej literaturze wykonanie wyposażenia architektoniczno-rzeźbiarskiego w kościele w Bodzanowie było przypisane Michałowi Dobkowskiemu. Jakkolwiek analiza formalno-porównawcza z rozpoznanymi dotychczas dziełami warsztatu Korneckich z Gdowa pozwala atrybuować im wykonanie ołtarzy, rzeźb, jak i części obrazów z tego kościoła, które nie odpowiadają repertuarowi formalnemu stosowanemu przez Dobkowskiego.
Figura św. Andrzeja posiada charakterystyczny typ twarzy dojrzałego mężczyzny z długą brodą, który wielokrotnie pojawiał się w dziełach warsztatu Korneckich. Skomplikowany układ skręconej sylwetki świętego jest bardzo bliski figurze Zachariasza w bazylice w Bochni, potwierdzonym archiwalnie dziele tego warsztatu. Rzeźbę w Bodzanowie charakteryzuje ekspresja wyrażona w pozycji ciała, któremu odpowiada ułożenie miękko drapowanej tkaniny. Wszystkie te elementy odpowiadają charakterystyce dzieł warsztatu Korneckich, dlatego można mu przypisać wykonanie omawianej figury.
Piotr Kornecki razem ze swoim przyrodnim bratem Stanisławem, założyli w Gdowie warsztat stolarsko-rzeźbiarski i malarski. Z czasem pracowali w nim również synowie tego pierwszego oraz krewniacy mieszkający w tej wsi. Rodzinny warsztat Korneckich był szczególnie prężny w trzeciej ćwierci XVIII wieku, wykonując prace w wielu kościołach na terenie południowej Małopolski.
Święty Andrzej był bratem św. Piotra i rybakiem. Początkowo był uczniem św. Jana Chrzciciela, później został jednym z pierwszych uczniów Chrystusa. Działalność apostolską prowadził prawdopodobnie w Azji Mniejszej; gdy dotarł do Patras został aresztowany i skazany na śmierć przez ukrzyżowanie. Świętego można zidentyfikować po jego atrybucie – krzyżu w kształcie litery „X” (tzw. krzyżu św. Andrzeja), na którym poniósł męczeńską śmierć.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Drobne ubytki polichromii i przetarcia złoceń. Prawa dłoń pęknięta. Ubytki mechaniczne – brak palców lewej stopy. Figura była odnawiana w latach 1883 i 1955, w 1975 roku przeszła konserwację.

Streszczenie

Wyposażenie architektoniczno-rzeźbiarskie kościoła, w tym omawiana figura św. Andrzeja, zostało wykonane po 1765 roku, najprawdopodobniej w warsztacie Korneckich z Gdowa. Świętego Andrzeja można zidentyfikować po jego atrybucie – krzyżu w kształcie litery „X” (tzw. krzyżu św. Andrzeja), na którym poniósł męczeńską śmierć.

Bibliografia