Sceny Męki Pańskiej

Dzieje zabytku

Ogrójec z dziewiętnastowieczną figurą Chrystusa Ukrzyżowanego w kwietniu 1989 roku został uzupełniony wewnątrz polichromią ze scenami męki Pańskiej wykonaną przez nieznanego z imienia Różeckiego z Kętka.

Opis

Na zewnętrznej stronie prezbiterium znajduje się ogrójec, który zamknięty jest trzema ścianami, otwarty od frontu i przegrodzony balustradą, zamknięty od góry zadaszeniem. Na północnej i południowej ścianie znajdują się po trzy pola w malowanych prześwitach, dwa dolne wypełniają sceny męki Chrystusa, w najwyższych przedstawiono zachmurzone niebo. Scena główna znajduje się na wschodniej ścianie prezbiterium i złożona jest z rzeźbionego krucyfiksu oraz malowanego tła. Cykl przedstawień męki Pańskiej rozpoczyna się na ścianie południowej. Scena pierwsza cyklu – Modlitwa w Ogrójcu, usytuowana jest w środkowym polu ściany. Ilustruje klęczącego na tle pejzażu przed skałą Chrystusa, przed którym w promieniach światła unosi się anioł trzymający kielich. W prawej części przedstawienia, w tle ukazani są dwaj śpiący apostołowie. Scena druga, Biczowanie, usytuowana jest w najniższym polu ściany południowej, przedstawia wnętrze z kamiennymi ścianami. W jej prawej części znajduje się na wpół leżący i oparty o słup Chrystus ze związanymi rękami, przepasany czerwoną szatą z koroną cierniową na głowie. W lewej części przedstawiony jest oprawca, ukazany tyłem, opierający się lewą nogą o ciało Jezusa i zamachujący się na niego biczem. Kolejne przedstawienia z cyklu znajdują się na północnej ścianie. Kontynuuje go trzecia scena – Koronowanie cierniem, znajdująca się w najniższym polu. Ukazuje wnętrze z niebieską kotarą w tle, w lewej części przedstawiony jest siedzący frontalnie Chrystus w czerwonym płaszczu, za nim zaś mężczyzna, nakładający na jego głowę koronę cierniową. W prawej części na pierwszym planie znajdują się mężczyźni naigrywający się z Jezusa i składający mu pokłon, z tyłu postać żołnierza. Scena czwarta to Droga Krzyżowa, usytuowana jest w środkowym polu ściany północnej. Ilustruje upadek Chrystusa niosącego krzyż i Szymona Cyrenejczyka, który pomaga mu go podnieść. W tle pejzaż z tłumem ludzi i żołnierzami. Scena główna przedstawia Ukrzyżowanie z Marią i św. Janem. W centrum znajduje się krzyż z figurą umarłego Chrystusa na tle malowanego pustynno-górzystego pejzażu z Jerozolimą oraz ze skłębionym żółto-błękitnym niebem. Po lewej stronie krzyża Matka Boska zwrócona w trzech czwartych w prawo, lewą ręką wskazuje na krzyż, prawą składa na piersi. Ubrana jest w czerwoną suknię i niebieski płaszcz narzucony na głowę. Po prawej stronie krzyża św. Jan ukazany z profilu, prawą nogą oparty o skałę, wznosi ku górze splecione dłonie w geście rozpaczy. Ubrany w zieloną suknię, przepasaną w talii oraz czerwony płaszcz. Wnętrze kapliczki pomalowane jest na kolor jasnozielony.

Zarys problematyki artystycznej

Dzięki wykonaniu polichromii w ogrójcu, rzeźbiony krucyfiks został wpisany w szerszy kontekst. Utworzono przedstawienie Ukrzyżowania z Marią i św. Janem – główną ze scen męki Pańskiej, której cykl umieszczony jest na ścianach bocznych ogrójca. Wygląd grabskiego ogrójca poprzez układ scen oraz kształt pól ze scenami na ścianach bocznych przypomina otwarty tryptyk średniowieczny, do którego formy i kompozycji mógł nawiązywać jego twórca.
Tradycyjnie na zewnętrznej ścianie prezbiterium w kościołach parafialnych umieszczano kaplicę z przedstawieniem modlitwy Chrystusa w Getsemani, po czym pozostała nazwa tego miejsca – ogrójec. Z czasem zaczęto sytuować tam również wizerunki Ukrzyżowanego, jako główną ze scen cyklu męki Pańskiej. Ogrójce stanowią pozostałość po cmentarzach przykościelnych obok ambon i latarni dla zmarłych. Były to jedne z tych miejsc na cmentarzu, gdzie dawniej ludność podczas poszczególnych świąt zbierała się i modliła. Obecnie zapewne pełni funkcje kapliczki.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Delikatne zabrudzenia.

Streszczenie

Ogrójec z dziewiętnastowieczną figurą Chrystusa Ukrzyżowanego w kwietniu 1989 roku został uzupełniony wewnątrz polichromią ze scenami męki Pańskiej wykonaną przez nieznanego z imienia Różeckiego z Kętka. Dzięki wykonaniu polichromii w ogrójcu, rzeźbiony krucyfiks został wpisany w szerszy kontekst. Utworzono przedstawienie Ukrzyżowania z Marią i św. Janem – główną ze scen męki Pańskiej, której cykl umieszczony jest na ścianach bocznych ogrójca.

Bibliografia