Chrzcielnica

Dzieje zabytku

Chrzcielnica powstała w drugiej połowie XV wieku. Stanowiła element wyposażenie poprzedniego, gotyckiego kościoła z 1425 roku, który dawniej znajdował się w Grabiu. Wymieniono ją w aktach wizytacji z 1619, 1629, 1665 i 1728 roku. Została przeniesiona do nowej świątyni wybudowanej w 1742 roku i była wspomniana w aktach wizytacji tego kościoła z 1747 roku. W 1844 roku podczas renowacji kościoła odmalowano chrzcielnicę, a w 1907 roku odzłocono „koronę na chrzcielnicy” (pokrywę). Dzieło przeszło kompleksową konserwację w 2007 roku.

Opis

Kamienna chrzcielnica stoi na niewysokiej, kamiennej podstawie na planie koła. Jej stopa jest na planie ośmioboku, u dołu z pionowo ściętym cokołem i zwęża się stożkowato ku górze. Nodus jest spłaszczony, ośmioboczny. Czara ośmioboczna, dwustrefowa, u dołu zaokrąglona, u góry prosto ścięta, nadwieszona, w górnej strefie pola dekorowane są motywem trójlistnego maswerku. Wewnątrz czary znajduje się metalowa misa. Drewniana pokrywa przyjmuje kształt korony zamkniętej sześcioma kabłąkami z kulą i krzyżem umieszczonymi na szczycie. Polichromowana w kolorach zielonym i czerwonym, wewnątrz na niebiesko, obręcz korony i kula posrebrzane, detale i brzegi pozłacane.

Zarys problematyki artystycznej

Najliczniejszą grupę zachowanych średniowiecznych chrzcielnic kamiennych stanowią zabytki późnogotyckie, a mianowicie z drugiej połowy XV i XVI wieku. Chrzcielnice z tego okresu przyjmowały często formę kielichową bądź cylindryczną, a ich dekoracja skupiała się wokół motywów ornamentalnych. Często występowały na nich herby, inskrypcje i daty, czasem zabytki były również opatrzone znakami kamieniarskimi.
Chrzcielnica z Grabia posiada typową dla okresu, w którym powstała formę kielicha na planie ośmioboku, o czarze ze stosunkowo skromną dekoracją złożoną wyłącznie z prostych maswerków. Podobne dzieła o takiej dekoracji znajdują się również w kościele w Łapanowie oraz w kościele Klarysek w Starym Sączu. Inne tego rodzaju zabytki z terenu Małopolski posiadają znacznie bogatsze zdobienia. W źródłach można znaleźć informację, że w XIX wieku chrzcielnica była odmalowana, co świadczy o tym, że pokrywała ją wcześniej polichromia, nie wiadomo jednak czy była to pierwotna czy wtórna (historyczna) kreacja. Chrzcielnice z tego czasu bardzo często były polichromowane, zwłaszcza w partiach dekoracji, o czym świadczą zachowane do dziś relikty malatury na wielu zabytkach.
Chrzcielnice posiadały pokrywy, które chroniły wodę przez zanieczyszczeniem, jak i przed profanacją (np. czarami). Pokrywa omawianego dzieła ma formę późnobarokową, została dodana najpewniej po przeniesieniu chrzcielnicy do nowego kościoła.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Kompleksowa konserwacja chrzcielnicy miała miejsce w 2007 roku.

Streszczenie

Chrzcielnica powstała w drugiej połowie XV wieku. Stanowiła element wyposażenia poprzedniego, gotyckiego kościoła z 1425 roku, który dawniej znajdował się w Grabiu. Została przeniesiona do nowej świątyni wybudowanej w 1742 roku, gdzie znajduje się do dziś. Chrzcielnica z Grabia posiada typową dla okresu, w którym powstała formę kielicha na planie ośmioboku, o czarze ze stosunkowo skromną dekoracją złożoną wyłącznie z prostych maswerków. Podobne dzieła o takiej dekoracji znajdują się również w kościele w Łapanowie oraz w kościele Klarysek w Starym Sączu.

Bibliografia