Prospekt organowy

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
oświęcimski
Gmina
Kęty
Miejscowość
Bielany
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Bielsko-Żywiecka
Parafia
Św. Macieja Apostoła
Tagi
rocaille
Miejsce przechowywania
chór muzyczny
Identyfikator
DZIELO/23996
Kategoria
prospekt organowy
Ilość
1
Czas powstania
przed 1748 rokiem
Technika i materiał
drewno, techniki stolarskie, polichromowanie, złocenie, srebrzenie
Autor noty katalogowej
Paulina Kluz
Domena Publiczna

Dzieje zabytku

Szafa i organy o siedmiu głosach powstały przed 1748 rokiem, gdyż w aktach wizytacji z tego czasu opisane zostały jako niedawno wybudowane i pomalowane, z pięknym tympanonem. W XIX wieku wymieniono instrument na szesnastogłosowe organy. W 1937 roku firma Rudolfa Zenkera z Katowic przeprowadziła remont organów „od niepamiętnych lat nienaprawianych”, za kwotę 1150 zł zebraną ze składek („sprawiono nowe klawiatury, ręczne i nożną, organ gruntownie odnowiono i przystrojono”). W 1962 roku naprawiono motor do napędu powietrza do miechów.

Opis

Szafa architektoniczna, pięcioosiowa, na falistym, profilowanym cokole, podtrzymywanym przez trzy ornamentalne wsporniki. Oś środkowa najwyższa, dwie skrajne niższe, ujęte pilastrami zakończonymi konsolami podtrzymującymi fragmenty falistego belkowania, z prześwitami na piszczałki w formie stojącego prostokąta. Osie środkowe najniższe, zakończone fragmentami niepełnego, falistego belkowania, z prześwitami na piszczałki w formie stojącego prostokąta. Oś środkowa zwieńczona ornamentalnym wolutowo-muszlowym szczytem z płaskorzeźbioną lirą oraz ornamentalnymi fragmentami przerwanego przyczółka. Na belkowaniu skrajnych osi ustawione cztery klasycystyczne wazony, a na belkowaniu osi środkowych cokoły z wicią roślinną. Trzony pilastrów dekorowane liściastymi zwisami. Prześwity na piszczałki w górnej części zdobione ornamentem roślinnym utworzonym z liści i kwiatów. Szafa flankowana rocaille'owymi uszami. Struktura polichromowana w kolorze białym, profile i ornamentyka złocone, detal srebrzony.

Zarys problematyki artystycznej

Najstarsza dekoracja szafy organowej w postaci szczytu i wsporników cokołu utworzona z ornamentu wolutowo-muszlowego była charakterystyczna dla czasu jej powstania. Ten rodzaj ornamentu występował w południowej Małopolsce w latach trzydziestych i czterdziestych XVIII wieku. W późniejszym czasie, zapewne w drugiej połowie XVIII wieku dodano do szafy rokokowe uszy. Klasycystyczne wazony oraz roślinna dekoracja pilastrów i prześwitów pochodzi zapewne z XIX i XX wieku.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Drobne zabrudzenia, zaplamienia.

Streszczenie

Szafa i organy o siedmiu głosach powstały przed 1748 rokiem, gdyż w aktach wizytacji z tego czasu opisane zostały jako niedawno wybudowane i pomalowane, z pięknym tympanonem. W XIX wieku dodano kolejne elementy dekoracji oraz wymieniono instrument.

Bibliografia

"Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1: Województwo krakowskie", Warszawa 1953

ŹRÓDŁA ARCHIWALNE

Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie
Akta wizytacji biskupich
Visitatio ecclesiarum parochialium, praebendarum, capellarum, hospitalium atque confraternitatum, nec non beneficiorum in decanatibus Oswiecimensis et Zathoriensis, archidiaconatus et officialatus Cracoviensis existentium per R.D. Franciscum Lanckoroński, canonicum cathedralem Cracoviensem, visitatorem delegatum a.D. 1747 et 1748 expedita

Autor: Józef Lanckoroński

Archiwum Parafii w Bielanach, Krzysztof Orlicki, Dzieje parafii świętego Macieja Apostoła w Bielanach (od powstania do I wojny światowej), Kraków 2008, mpis, s. 39; Liber Memorabilium factorum, in quantum nata, et ex pariis certisque fontibus exhausta sunt. Parochia Bielanensis Anno Domini 1908 – conseriptus, s. 24, 45.

Jak cytować?

Paulina Kluz, "Prospekt organowy", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/prospekt-organowy-7

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności