Ołtarz główny

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
oświęcimski
Gmina
Oświęcim
Miejscowość
Poręba Wielka
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Bielsko-Żywiecka
Parafia
Św. Bartłomieja Apostoła
Kościół
Św. Bartłomieja Apostoła
Miejsce przechowywania
prezbiterium
Identyfikator
DZIELO/12986
Kategoria
ołtarz
Ilość
1
Czas powstania
około 1783 roku
Technika i materiał
drewno cięte, rzeźbione, polichromowane, marmoryzowane, złocone, srebrzone
Autor noty katalogowej
Paulina Chełmecka
Domena Publiczna

Dzieje zabytku

Ołtarz powstał około 1783 roku.

Opis

Nastawa ołtarzowa jest architektoniczna, jednoosiowa, jednokondygnacyjna ze zwieńczeniem, ustawiona na wysokim cokole. Ołtarz jest murowany, prostopadłościenny z marmurową mensą z portatylem. Trzy boki ołtarza ujmują malowane na płótnie obrazy w profilowanych, polichromowanych ramach. W polu antepedium znajduje się wyobrażenie architektonicznej nastawy z przedstawieniem baranka na ołtarzu, którą flankują sylwetki św. Piotra i św. Pawła.Tabernakulum ołtarza w formie metalowej skrzynki o wypukłym froncie i drewnianej obudowie w postaci wklęsłych boków zamkniętych parą pilastrów, których trzony przechodzą w spływy wolutowe. Podpory dźwigają profilowany gzyms przebiegający przez całą szerokość tabernakulum, nad frontem dekorowany lambrekinem. Metalowe drzwiczki mają kształt stojącego prostokąta zamkniętego łukiem półkolistym z aplikacjami w postaci kielicha z hostią w glorii, kłosami zbóż i winnego grona. Ponad drzwiczkami znajduje się kartusz z przedstawieniem pelikana. Na tabernakulum umiejscowiony jest tron wystawienia w formie rzeźbionego ornamentalnego tła, flankowany przez parę rzeźbionych aniołów trzymających lichtarze. Retabulum ujęte jest parą opilastrowanych filarów i parą stojących przed nimi kolumn o kapitelach kompozytowych ustawionych pod kątem względem lica ołtarza. Podpory dźwigają wyłamujące się ponad nimi belkowanie z przerwanymi nad polem środkowym architrawem i fryzem. Zwieńczenie flankuje para spływów wolutowych, zamyka fragment wyłamanego na końcach gzymsu. Retabulum ujmuje para ażurowych, rocaille'owych uszaków, a w zwieńczeniu para figur adorujących aniołów. Trzony pilastrów zdobią rocaille'owe zwisy. W polu środkowym retabulum jest wnęka w formie stojącego prostokąta zamkniętego uskokowym, nadwieszonym łukiem półkolistym, ujęta profilowaną ramą. Wewnątrz znajduje się obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem. Powyżej, pośrodku belkowania umieszczono rocaille'owy kartusz z płaskorzeźbioną, zamkniętą koroną w polu. W zwieńczeniu jest obraz św. Józefa w profilowanej ramie w kształcie zbliżonym do stojącego prostokąta zamkniętego łukiem segmentowym z uskokiem oraz wklęsłymi dolnymi narożami. Szczyt ma formę rokokowego kartusza z malowanym okiem Opatrzności. Na zdobionych motywami rocaille'owymi wolutach spływów znajduje się para aniołów.

Struktura ołtarza jest polichromowana w kolorze beżowym, trzony kolumn marmoryzowane, ornamentyka i profile złocone.

Zarys problematyki artystycznej

Projekt ołtarzy stanowiących wystrój kościoła parafialnego w Porębie Wielkiej powstał pod wpływem twórczości Francesca Placidiego (1710/1715-1782). Nieco bogatszą, względem bocznych retabulów, architekturę ołtarza głównego charakteryzuje kilka typowych dla włoskiego architekta i rzeźbiarza zabiegów, które można zaobserwować w innych jego realizacjach. Jednym z nich jest lekko wklęsła część środkowa nastawy zestawiona z kolumnami wyprowadzonymi na zewnątrz. Typową dla twórczości Placidiego jest także redukcja architrawu równoległa z wprowadzeniem ramy obrazu głównego w jego partię. Charakterystyczne jest także zastosowanie motywu quasi-kapiteli w kształcie konsol. Szereg powyższych analogii wykazują związane z twórczością Placidiego retabula ołtarzowe znajdujące się w kościołach w Koziegłowach, Porębie Żegoty, Świątnikach Górnych, Rudawie czy w katedrze na Wawelu. W przypadku powyższego zespołu (Poręba Żegoty, Świątniki Górne i Koziegłowy), gdzie widoczne są znaczne różnice warsztatowe, należy przypuszczać, iż projekt retabulów wykonał jeden projektant, natomiast realizacji podjęły się miejscowe warsztaty snycerskie. Podobna sytuacja mogła mieć miejsce w przypadku ołtarzy w kościele parafialnym w Porębie Wielkiej.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Stan zachowania jest dobry.

Streszczenie

Ołtarz główny w kościele parafialnym w Porębie Wielkiej powstał około 1783 roku. Jego struktura, podobnie, jak ołtarzy bocznych, pod względem kompozycji i układów poszczególnych detali architektonicznych nasuwa skojarzenia z wpływami twórczości Francesca Placidiego.

Jak cytować?

Paulina Chełmecka, "Ołtarz główny", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/oltarz-glowny-74

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności