Ołtarz główny

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
krakowski
Gmina
Skawina
Miejscowość
Radziszów
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Parafia
Parafia Św. Wawrzyńca w Radziszowie
Tagi
ołtarz ołtarz główny styl neobarokowy
Miejsce przechowywania
prezbiterium
Identyfikator
DZIELO/06078
Kategoria
ołtarz
Ilość
1
Czas powstania
1882 rok, z elementami z XVII wieku
Technika i materiał
drewno, techniki stolarskie, snycerskie i rzeźbiarskie, polichromia, złocenie, srebrzenie
Wymiary podstawowe
szerokość – około 6 m
wysokość – około 5 m
Autor noty katalogowej
Agata Felczyńska
Domena Publiczna

Dzieje zabytku

W inwentarzu z 1789 roku opisano w tym miejscu ołtarz z drewna sosnowego, niemalowany, z figurami św. Jana i św. Iwony, z obrazem św. Wawrzyńca. W 1837 roku w kolejnym inwentarzu została wspomniana nastawa z obrazem św. Wawrzyńca i rzeźbionym krucyfiksem, polichromowana na kolor szary, ze złoconymi filarami oraz figurami świętych biskupów, św. Łukasza i św. Jana Nepomucena. „W r. 1882 kosztem konkurencji postawiono nowy ołtarz wielki – miejsce starego zniszczonego i do kościoła nieodpowiedniego”. Ołtarz oczyszczono i odnowiono w 1950 roku. W 1965 roku zakupiono nowe, pancerne tabernakulum, a dwa lata później złotnik z Krakowa Władysław Łątka odnowił i odmalował cały ołtarz.

Opis

Ołtarz architektoniczny, trójosiowy, jednokondygnacyjny ze zwieńczeniem, na cokole. Mensa prostopadłościenna, drewniana, z portatylem. Antepedium na profilowanej podstawie podzielone na trzy bliskie kwadratom płyciny. Metalowe tabernakulum w formie prostopadłościanu ujętego wolutami z liści. Na ścianie frontowej drzwiczki dekorowane hostią z literami IHS ujętą od dołu rozłożonymi dłońmi. Osie nastawy wydzielone dwiema parami pilastrów i stojącymi przed licem ołtarza kolumnami z kapitelami kompozytowymi. Wewnętrzna para kolumn dźwiga imposty z przerwanym przyczółkiem, na którym siedzi para klęczących aniołów, zaś zewnętrzna para dźwiga imposty z aniołami półleżącymi. Pole środkowe tworzy szeroka, wypełniona ażurowym akantem i rozetami rama w formie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem nadwieszonym, ujęta lizenami, podtrzymywana przez konsole, z obrazem św. Wawrzyńca wymiennie z obrazem św. Józefa oraz rzeźbionym krucyfiksem. W osiach bocznych figury św. Stanisława po lewej i św. Wojciecha po prawej stronie, na tle arkad z ażurową kratką. Zwieńczenie tworzy grupa rzeźbiarska z przedstawieniem Trójcy Świętej. Bóg Ojciec i Chrystus siedzą zwróceni do siebie, na tle ulistionych wolut, które podtrzymują gołębicę Ducha Świetego, nad którą unosi się Oko Opatrzności. Grupa jest flankowana przez jońskie kolumny ze zwróconymi na zewnątrz wolutami, ujęta fragmentami wici tworzącymi spływy wolutowe. Cokoły kolumn dekorowane płycinami z akantem, rozetą i liliami heraldycznymi, zwieńczone ząbkowaniem. W przyłuczach dekoracja roślinna. Płycinę lizen zdobią festony z wstęgą regencyjną. Trzony pilastrów podzielone na dwie płyciny o wklęsłych bokach, dekorowane rozetami. Architrawy i fryzy dekorowane rozetami z akantu, gzyms z ząbkowaniem. Kolumny zwieńczenia dekorowane akantowymi spływami wolutowymi. Ołtarz polichromowany na ciemnoczerwono; ornamentyka oraz detale architektoniczne złocone i srebrzone.

Zarys problematyki artystycznej

Ołtarz główny kościoła w Świątnikach Górnych wykazuje cechy bujnego baroku, stanowiąc konstrukcję o cechach neobarokowych. Struktura opiera się na wzorach wykształconych w sztuce nowożytnej. Nastawa jest posadowiona na wysokim cokole, z polem głównym flankowanym podporami, z obrazem w pierwszej kondygnacji. Podpory są wysunięte do przodu, nadając strukturze dynamiki, uzupełniają ją dekoracje inspirowane ornamentami opartymi na wici akantowej oraz popularnym w okresie rokoko motywie karbowanej wstążki czy kratki. Dekoracja głowic kolumn i kapiteli złożona ze stylizowanych akantów, ząbkowanie oraz monumentalna struktura o częściach składowych ustawionych do siebie pod kątem prostym są ukłonem w stronę sztuki klasycyzującej. Wskazane powyżej cechy pozwalają wywnioskować, że ołtarz jest dziełem neobarokowym, łączącym w sobie w kreatywny sposób elementy różnych odcieni baroku. Ze źródeł wiadomo, że struktura została stworzona w 1822 roku, wiele z nich zastrzega jednak, że do jej wykonania wykorzystano częściowo fragmenty starszej nastawy.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Ołtarz oczyszczono i odnowiono w 1950 roku, a także w latach 1999-2000.

Streszczenie

Ołtarz główny kościoła w Radziszowie wykazuje cechy stylu neobarokowego. Ze źródeł wiadomo, że struktura została stworzona w 1822 roku, wiele z nich zastrzega jednak, że do jej wykonania wykorzystano częściowo fragmenty starszej nastawy.

Bibliografia

"Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1: Województwo krakowskie", Warszawa 1953
Niechaj Małgorzata, Niechaj Józef, "Radziszów. Z dziejów wsi i jej mieszkańców ", Radziszów 2015
Niechaj Małgorzata, "Wit Wisz dekorator far miejskich krakowskiej i podgórskiej" , [w:] "W 90. rocznicę połączenia Podgórza i Krakowa. Materiały VI Sesji Podgórskiej" , red.Żółciak Jarosław , Kraków-Podgórze 2005

Jak cytować?

Agata Felczyńska, "Ołtarz główny", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/oltarz-glowny-34

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności