Sakralne Dziedzictwo Małopolski

Dzieje zabytku

Nastawa najprawdopodobniej powstała w 1897 rok w którejś z małopolskich pracowni snycerskich, wzorujących się na retabulach wykonywanych w środowisku tyrolskim. W jej centrum umieszczono obraz z przedstawieniem adoracji Trójcy Przenajświętszej przez świętych autorstwa Leona Rausza, a na zasuwie obraz Najświętszego Serca Pana Jezusa. Wartość ołtarza w wizytacji dziekańskiej z 1897 roku oszacowano na 2 000 florenów, a w 1916 roku na 5 000 koron.

Opis

Ołtarz główny uzyskał formę architektonicznej struktury przyściennej, trójosiowej i jednokondygnacyjnej ze zwieńczeniem. Stipes ołtarzowy przyjął formę stołu, gdzie mensę z portatylem wsparto na czterech kolumnach ustawionych na wysokich wielobocznych bazach. Pomiędzy nimi usytuowano płaskorzeźbioną sceną Ostatniej Wieczerzy w kształcie leżącego prostokąta. Na mensie w osi ołtarza ustawione zostało tabernakulum z tronem wystawienia w kształcie baldachimu, stanowiące cześć środkową architektonicznego, trójosiowego założenia, gdzie w osiach bocznych w półokrągłych aediculach z wimpergami ustawiono parę adorujących aniołów. Nastawa ustawiona na wysokim cokole została dekorowana profilowanymi płycinami, ponad którymi poprowadzono profilowanym gzyms. Oś środkowa retabulum została ujęta złoconymi kolumnami o korynckich kapitelach i gładkich trzonach. Kolumny dźwigają półkoliście zamkniętą arkadę zwieńczoną profilowanym gzymsem z trójkątnie zakończoną wimpergą ozdobioną żabkami. Zwieńczenie utworzono w formie ażurowej kapliczki na rzucie wieloboku mieszczącej pełnoplastyczną figurę Michała Archanioła trzymającego miecz i wagę. Kapliczkę zakończono wieloboczną fialą o ściankach zdobionych ślepymi maswerkami. W osiach skrajnych wykonano analogiczne arkady wsparte na złoconych kolumnach mieszczące figury św. Piotra (z lewej) i św. Pawła (z prawej). W zwieńczeniach w osi znalazły się w ażurowych kapliczkach zakończonych fialami pełnoplastyczne figury św. Wojciecha i św. Stanisława w strojach pontyfikalnych. W polu ołtarza usytuowano obraz przedstawiający wszystkich świętych adorujących Trójcę Przenajświętszą. Pole ujmuje płaskorzeźbiona, złocona rama z dekoracją akantową zamknięta łukiem trójlistnym. W podłuczu wykonano arkaturę. Na zasuwie umieszczono obraz Najświętszego Serca Pana Jezusa. W płycinach wypełniających elementy architektoniczne znalazła się stylizowana dekoracja akantowa oraz motyw czwórliścia wpisanego w okrąg. Struktura ołtarza została polichromowana w odcieniach zgaszonej czerwieni i złamanego brązu wchodzącego w fiolet. Ornamentyka oraz detale elementów i profilów architektonicznych wyzłocono.

Zarys problematyki artystycznej

Nastawa ołtarza głównego w Wieprzu reprezentuje popularne na przełomie XIX i XX wieku rozwiązania inspirowane nurtem historycyzmu. Stąd też wyraźnie można dostrzec partie ornamentu oraz elementy architektoniczne zaczerpnięte ze sztuki romańskiej oraz gotyckiej. W ten sposób retabulum zyskało stylistykę ołtarzy produkowanych na szeroką skalę w austriackim Tyrolu. Podobnie nastawy z tego czasu można wskazać np. w Kozach, Wilkowicach, Hecznarowicach lub w Osieku i Gierałtowicach, albo w Szaflarach. Także znajdujące się w retabulum rzeźby, naśladujące figury tyrolskie zostały wykonane na miejscu za czym przemawia ich forma.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry. Nastawę konserwowano na przełomie XX i XXI wieku.

Literatura

Z dziejów parafii Świętych Szymona i Judy Tadeusza w Kozach, red. T. Borutka, Kraków 1998, s. 411;
A. Hałatek, B. Jania, Świątynie Osieka, Osiek 2008, s. 16-21;
Sz. Tracz, Kościół parafialny św. Andrzeja w Szaflarach, Szaflary 2012, s. 30-31;
Z dziejów Hecznarowic, red. A. Barciak, B. Nycz, Hecznarowice 2015, s. 197;
S. Klajman, Pod opieką Wszystkich Świętych, Wieprz 2018, s. 161-162, 383-384.

Streszczenie

Nastawa najprawdopodobniej powstała w 1897 rok w którejś z małopolskich pracowni snycerskich, wzorujących się na retabulach wykonywanych w środowisku tyrolskim. W jej centrum umieszczono obraz z przedstawieniem adoracji Trójcy Przenajświętszej przez świętych autorstwa Leona Rausza, a na zasuwie obraz Najświętszego Serca Pana Jezusa.