Kościół Wszystkich Świętych

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
wadowicki
Gmina
Wieprz
Miejscowość
Wieprz
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Bielsko-Żywiecka
Parafia
Wszystkich Świętych
Kościół
Wszystkich Świętych
Identyfikator
DZIELO/24675
Kategoria
kościół
Ilość
1
Czas powstania
lata 1880-1890
Miejsce (państwo, miasto, region geograficzny)
Wieprz
Technika i materiał
kamień, cegła, techniki murarskie
Autor noty katalogowej
ks. Szymon Tracz
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 4.0

Dzieje zabytku

Kościół pw. Wszystkich Świętych zastapił w 1890 roku starą, drewnianą świątynię pod tym samym tytułem wzniesioną zapewne w XVI wieku. Plany nowego kościoła przygotował bielski architekt Emanuel Rost (1848–1915). Kamień węgielny poświęcono 24 V 1875 roku, jednakże fundamenty rozpoczęto zakładać dopiero 19 V 1988 roku z inicjatywy ks. Franciszka Kurzyńca (1874-1893), ówczesnego proboszcza w Wieprzu. Cegłę na budowę świątyni dostarczał Maciej Wróbel. Także wapno wypalano na miejscu, sprowadzając kamień wapienny z Inwałdu. Wzniesioną świątynie poświęcił ks. Franciszek Kurzyniec 28 października 1890 roku.

Opis

Orientowany kościół pw. Wszystkich Świętych w Wieprzu został wzniesiony w układzie trójnawowej hali z prostokątnym prezbiterium zamkniętym płaską apsydą na przedłużeniu nawy głównej, flankowanego od południa kaplicą, a od północy piętrową zakrystią. Od zachodu do trójprzęsłowego korpusu nawowego dostawiono nieznacznie wysuniętą do przodu czworoboczną wieżę, flankowaną po bokach dwoma aneksami tej samej wysokości, co nawa i aneksy przy prezbiterium. Całość nakryto miedzianym dachem siodłowym. Przy końcu nawy od wschodu na dachu nadwieszono sygnaturkę w formie latarni zwieńczonej ostrosłupowym hełmem. Elewacje zewnętrzne przeprute półokrągłymi oknami artykułowano za pomocą pilastrów o prostych głowicach wspartych na wysoki cokołach połączonych ze sobą gzymsem, podtrzymujących fazowane belkowanie przechodzące w profilowany gzyms koronujący. Elewacje wieży podzielona na dwie strefy rozdzielone belkowaniem wyłamanym w partii masywu wieżowego. W dolnej strefie w przyziemiu urządzono kruchtę, do której wejście na osi flankowane jest masywnym portalem utworzonym z dwóch czworobocznych podpór wspierających trójkątny przyczółek, ponad którym przepruto półokrągłe okno. Ponad gzymsem, w górnej strefie, zastosowano podział ramowy, ujmujący okulus, który pełni partię cokołową wspierającą flankujące górną część wieży pary pilastrów na każdej z czterech elewacji. Pilastry ustawione na postumentach o gładkich trzonach i kompozytowych głowicach wspierają fazowane belkowanie przechodzące w gzyms koronujący. Pomiędzy pilastrami przepruto półokrągłe okna z umieszczonymi nad nimi trójkątnymi przyczółkami. Gzyms został wyłamany na każdej z osi środkowej, tworząc miejsce dla tarcz zegarowych. Wieżę zwieńczono baniastym hełmem z czworoboczną latarnią nakrytą cebulastym zwieńczeniem z krzyżem. Nawa główna otwiera się do naw bocznych z każdej strony otwiera się do naw bocznych z każdej strony trzema opilastrowanymi arkadami filarowymi. Wnętrze nakryto sklepieniem krzyżowym. Chór muzyczny zajmuje szerokość całego korpusu nawowego, wspierając się na pięciu arkadach - trzy w nawie głównej i po jednej w nawach bocznych. Balustrada na chórze artykułowana jest płycinami rozdzielonymi niskim postumentami. W prezbiterium ustawiono ołtarz główny, a na zakończeniu naw ołtarze boczne. Dwa ołtarze boczne znalazły się także w części zachodniej nawy południowej i północnej.

Zarys problematyki artystycznej

Kościół w Wieprzu wpisuje się w monumentalne rozwiązanie przestrzenne powstałe na bazie kościoła w typie Musternkirchen w wariancie dla 1300 osób, popularnego w monarchii austriackiej, a później austro-węgierskiej w XIX wieku. Emanuel Rost, znany z rozwiązań realizowanych w duchu historycyzmu (np. kościół Wniebowzięcia NMP w Dziedziczch z 1890 roku, ratusz w Białej z 1897 roku, kościół św. Jana Chrzciciela w Komorowicach wg projektu z 1907 roku), nadał kościołowi estetykę wyraźnie czerpiącą z późnobarokowych form (dekoracja i hełm wieży), wzbogaconych o wzorce neoklasycystyczne (podziały elewacji zewnętrznych oraz wewnętrznych uzyskane za pomocą wprowadzonych pilastrów i płycin oraz trójkątnych przyczółków). Bardzo podobny wygląd zewnętrzny uzyskał kościół św. Urbana w Brzeszczach z lat 1874-1876.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry. Ostatnia konserwacja kościoła i jego wyposażenia prowadzona jest do 1995 roku. W tym czasie wyremontowano elewacje zewnętrzne, odnowiono polichromię oraz wyposażenie wnętrza.

Literatura

Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1, Województwo krakowskie, red. J. Szablowski, Warszawa 1953, s. 506;
Pałacyk Rosta. Intrygujące piękno detali, red. A. Bojanowicz-Pollakowa, Bielsko-Biała 2012, s. 10–11;
S. Klajman, Pod opieką Wszystkich Świętych, Wieprz 2018, s. 59-79.

Streszczenie

Kościół pw. Wszystkich Świętych zastapił w 1890 roku starą, drewnianą świątynię pod tym samym tytułem wzniesioną zapewne w XVI wieku. Plany nowego kościoła przygotował bielski architekt Emanuel Rost (1848–1915). Kamień węgielny poświęcono 24 V 1875 roku, jednakże fundamenty rozpoczęto zakładać dopiero 19 V 1988 roku z inicjatywy ks. Franciszka Kurzyńca (1874-1893), ówczesnego proboszcza w Wieprzu. Wzniesioną świątynie poświęcił ks. Franciszek Kurzyniec 28 października 1890 roku.

Jak cytować?

ks. Szymon Tracz, "Kościół Wszystkich Świętych", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2023, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/kosciol-wszystkich-swietych-3

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności