Sakralne Dziedzictwo Małopolski

Dzieje zabytku

Ambona w oświęcimskiej farze musiała powstać po 1863 roku, kiedy to usuwano skutki pożaru świątyni. Za taką datacją przemawiają także jej cechy stylowe.

Opis

Przyścienna, wisząca z dostępem w formie jednobiegowych schodów od strony prezbiterium, ambona składa się z kosza, zaplecka i baldachimu. Kosz został wykonany na planie półkola ustawionego na niskim cokole z podwieszeniem w formie zbliżonej do stożka, ujętego wolutami i zakończonego wałkiem z szyszką. Jego boki podzielono pilastrami na nierówne pola, w których znajdują się płyciny z rozetami w zewnętrznych polach oraz w środkowym płaskorzeźbione przedstawienie Chrystusa siewcy na tle krajobrazu siewcy. Kosz zwieńczony został parapetem w formie gzymsu. Zaplecek ambony uzyskał formę stojącego prostokąta, ujętego lizenami ozdobionymi dekoracją geometryczną i roślinną. W polu umieszczono płaskorzeźbioną gołębicę Ducha Świętego w glorii promienistej. Baldachim wykonano na planie półkola w formie belkowania z podwieszonym lambrekinem i fryzem dekorowanym diagonalną kratownicą. Górę baldachimu opięto belkowaniem wyłamanym na dwóch osiach skrajnych. Baldachim wieńczy postument z leżącą na nim zamkniętą księgą z barankiem apokaliptycznym, stojącymi za nim dwiema tablicami Dekalogu oraz widniejącym nad nimi krzyżem w promienistej glorii. Architektura ambony została polichromowana na biało ze złoconymi profilami i ornamentyką oraz srebrzonymi detalami.

Zarys problematyki artystycznej

Oświęcimska ambona reprezentuje przejściową formę pomiędzy ambonami barokowymi a powstającymi pod koniec XIX wieku na tym terenie ambonami wykonanymi w duchu historyzmu. O ile sam jej kształt oraz elementy dekoracyjne nawiązują jeszcze do stylistyki klasycystycznej, co np. można zaobserwować na ambonie z początku XIX wieku w Polance Wielkiej, to już jej zwieńczenie utworzone ze spiętrzonych symboli księgi i baranka apokaliptycznego, tablic Dekalogu i krzyża rozświetlonego promienistą glorią czy też płaskorzeźba Chrystusa jako siewcy z jej kosza zdają się zapowiadać nowe rozwiązania stylistyczno-ideowe, co ukazano np. na ambonie z 1877 roku w Brzeszczach.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Literatura

Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1, Województwo krakowskie, red. J. Szablowski, Warszawa 1953, s. 28.

Streszczenie

Ambona w oświęcimskiej farze musiała powstać po 1863 roku, kiedy to usuwano skutki pożaru świątyni. Za taką datacją przemawiają także jej cechy stylowe.