Sakralne Dziedzictwo Małopolski

Dzieje zabytku

Ambonę wykonano przed 1727 roku, kiedy to została odnotowana przez wizytatora biskupiego jako nowa. Następnie wzmiankowana jest przez źródła w 1748 roku. Po wybudowaniu obecnego kościoła i rozebraniu starego ambonę przeniesiono na obecne miejsce.

Opis

Przyścienna, wisząca ambona składa się z kosza, zaplecka i baldachimu. Wnętrze ambony dostępne jest przez drzwiczki umieszczone w polu zaplecka za pomocą schodów prowadzących z zakrystii. Kosz wykonano na planie prostokąta o wypukłej dłuższej ściance i wklęsłych krótszych, ustawiony na spłaszczonym wałku. Jej spód zdobi podwieszenie w formie zbliżonej do stożka, ujętego czterema wolutami, zakończone elementem wolutowym. W narożach kosza znalazły się cztery pilastry o trzonach przechodzących w spływy wolutowe, dźwigających imposty oraz parapet w formie gzymsu. Na frontowych wolutach umieszczono siedzące putta. Ścianki zostały dekorowane prostokątnymi płycinami. Na ściance frontowej wyodrębniono płycinę o wklęsło wypukłym zarysie z umieszczonymi w polu dwiema uskrzydlonymi główkami anielskimi oraz ornamentem roślinnym. Zaplecek uzyskał formę stojącego prostokąta ujętego parą pilastrów z konsolami dźwigającymi imposty oraz profilowany gzyms. W polu zamontowano drzwiczki dekorowane płycinami z uskrzydlonymi główkami anielskimi. Baldachim powstał w formie podstawy na planie analogicznym względem kosza, obwiedziony profilowanym gzymsem z fragmentami przerwanego wolutowego przyczółka, na którym siedzą putta. Całość zwieńczono medalionem w otoku z obłoków ze srebrzoną gołębicą Ducha Świętego i trzema główkami anielskimi w glorii promienistej. Struktura została polichromowana w kolorze pudrowego różu z jasnofioletowymi detalami, o złoconych profilach i glorii.

Zarys problematyki artystycznej

Ambona w Wieprzu reprezentuje typowe dla późnego baroku rozwiązanie, w którym kosz przyjmował modyfikowany za pomocą płaszczyzn wklęsło-wypukłych czworoboczny kształt dekorowany spływami wolutowymi, bądź też figurami aniołów. W podobnej stylistyce wykonano późniejszą ambonę w niedalekim Grojcu z około 1767 roku, Nidku z drugiej połowy XVIII wieku, czy też ambonę w kościele parafialnym w Tuchowie z końca XVIII wieku. Z kolei baldachim z przerwanym przyczółkiem wolutowym oraz umieszczoną pośrodku pionową glorią z wyobrażeniem Ducha Świętego przywołuje rozwiązanie zastosowane przez Antoniego Frączkiewicza w ambonie z lat 1720-1721 w kolegiacie św. Anny w Krakowie.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry. Ostatnią konserwację przeprowadzono na początku XXI wieku.

Literatura

Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1, Województwo krakowskie, red. J. Szablowski, Warszawa 1953, s. 11, 447, il. 375, s. 506;
Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 4. Miasto Kraków, cz. 2. Kościoły i klasztory śródmieścia 1, red. A. Bochnak, J. Samek, Warszawa 1971, s. 84, il. 196;
S. Klajman, Pod opieką Wszystkich Świętych, Wieprz 2018, s. 169, il. s. 170, s. 372, 375.

Streszczenie

Ambonę wykonano przed 1727 roku, kiedy to została odnotowana przez wizytatora biskupiego jako nowa. Następnie wzmiankowana jest przez źródła w 1748 roku. Po wybudowaniu obecnego kościoła i rozebraniu starego ambonę przeniesiono na obecne miejsce.