Matka Boska Różańcowa

Dzieje zabytku

Trudno potwierdzić, czy to ten obraz – opisany w źródłach jako ufundowany do ołtarza Matki Boskiej Różańcowej – zakupił w roku 1905 Michał Pająk (zwany Korzonkiem).

Opis

Obraz w formie stojącego prostokąta w złoconej, profilowanej ramie. W centrum, zwrócona w trzech czwartych w lewo stoi Maria z Dzieciątkiem. Kobieta delikatnie pochyla głowę, prawą ręką wysuniętą w przód podaje różaniec św. Dominikowi, lewą przytrzymuje Dzieciątko. Ma twarz o delikatnych rysach, ciemne oczy przysłonięte grubymi powiekami, wąski nos i niewielkie usta, jasne przykryte częścią płąszcza włosy opadają jej na plecy, na głowie ma zamkniętą koronę. Jest ubrana w czerwoną suknię oraz niebieski płaszcz okrywający głowę, ramiona i prawe udo. Dzieciątko siedząc na obłoku, zwrócone jest delikatnie w prawo, lecz głowę obraca w przeciwnym kierunku. Prawą dłonią czyni gest błogosławieństwa w stronę św. Katarzyny, lewą podaje jej różaniec. Ma owalną twarz o wyraźnych rysach, wysokie czoło, jasne oczy, małe usta i nos; jasne włosy ma zaczesane do przodu. Jest przesłonięte białą tkaniną. Po lewej stronie kompozycji, na dole, klęcząca postać św. Dominika ukazanego z prawego profilu. Święty obiema rękami odbiera różaniec od Marii. Głowę ma pochyloną, twarz szczupłą, o ostrym profilu nosa, wzrok kieruje przed siebie; włosy krótkie, zaczesane do góry, subtelnie zaznaczony nimb. Święty jest ubrany w habit dominikański. Po prawej stronie obrazu postać klęczącej na księdze św. Katarzyny Sieneńskiej, zwróconej w prawo, ze spuszczoną głową i rozłożonymi rękami, również ubranej w habit. Prawą ręką odbiera różaniec od Dzieciątka, w lewej trzyma kwiat lilii. Twarz świętej jest owalna, o dziewczęcych rysach i jasnej karnacji, oczy ciemne, nos długi, o prostym profilu, usta wąskie. Przed św. Dominikiem waruje brązowy, niewielki pies, z głową zwróconą w kierunku świętego i płonącą pochodnią w pysku, przed nim kwiat lilii. Tło stanowi jasne żółto-błękitne niebo, między obłokami widoczne uskrzydlone główki anielskie.

Zarys problematyki artystycznej

Wizerunki Matki Boskiej Różańcowej pojawiły się w sztuce w okresie rozpowszechniania się ustalonej formy modlitwy. Pierwsze bractwo różańcowe powstało przy klasztorze dominikańskim w Kolonii w końcu XV wieku, a św. Dominika uznano po latach za pierwszego krzewiciela różańca maryjnego. Powstające coraz powszechniej bractwa i konieczność budowy osobnych, ołtarzy, spowodowały pojawienie się na terenie Niemiec pierwszych obrazów różańcowych, które do Rzeczypospolitej przywędrowały w pierwszej połowie XVI wieku. W XVII wieku wykształciła się specyficzna grupa przedstawień, w których Matka Boska przekazuje różaniec klęczącym przed nią św. Dominikowi – założycielowi zakonu dominikańskiego, którego można poznać po towarzyszącym mu psie z pochodnią w pysku lub świecącej nad jego głową pojedynczej gwieździe oraz św. Katarzynie Sieneńskiej – najbardziej czczonej świętej dominikańskiej. Ta wersja sceny ukazuje na jednym płótnie wybitnych przedstawicieli męskiej i żeńskiej gałęzi zakonu kaznodziejskiego i łączy ich z kultem różańca. Formuła ikonograficzna została zaczerpnięta ze sztuki włoskiej. Za obraz, który stał się wzorem dla wielu uznaje się przedstawienie pędzla Giovanniego Selvi Sassoferata powstałe około 1683 roku, przechowywane w kościele Santa Sabina w Rzymie. W Polsce obrazy w tym typie można spotkać również w ołtarzach w Wiślicy, Kobylinie, Krasnym czy Tarnawie.
Obraz wykorzystuje barokową kompozycję, lecz został namalowany zgodnie z dziewiętnastowieczną tendencją do upraszczania form i gładkiego wykańczania powierzchni malarskiej

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Sfalowanie i pociemnienie warstwy malarskiej.

Streszczenie

Obraz z przedstawieniem Matki Boskiej wręczającej różaniec św. Dominikowi i klęczącą na przeciwko niego św. Katarzyną Sieneńską powstał w 1897 roku. Przedstawienie wykorzystuje barokową kompozycję, lecz jest namalowane zgodnie z dziewiętnastowieczną tendencją do wprowadzania uproszczonych, gładko oddanych form.

Bibliografia