Ołtarz główny

Dzieje zabytku

Według tradycji ołtarz został przeniesiony z kościoła św. Agnieszki na Stradomiu w Krakowie. Podczas umieszczania go w obecnym wnętrzu został częściowo przerobiony (dodano bramki), następnie odnowiono go około 1860 roku. W polu głównym umieszczony jest wizerunek Matki Boskiej z Dzieciątkiem, prawdopodobnie z XVII wieku (wzmiankowany w wizytacji w 1730 roku). Tabernakulum z 1840 roku.

Opis

Nastawa ołtarzowa architektoniczna, dwukondygnacyjna, trójosiowa z bramkami. Ołtarz prostopadłościenny, drewniany, mensa drewniana z kamiennym portatylem. Tabernakulum i tron wystawienia w formie aediculi, na rzucie wieloboku, ustawione na wysokim cokole, w narożach flankowane kolumienkami wspierającymi profilowany gzyms; boki ujęte spływami wolutowymi i rocaille’m. W polu głównym głęboka wnęka z płaskorzeźbionym krucyfiksem, od góry zdobiona podwieszonym lambrekinem. W partii cokołowej, ujętej w narożach spływami wolutowymi umieszczone tabernakulum. Drzwiczki w kształcie stojącego prostokąta, zamknięte łukiem wklęsło-wypukłym, w polu rzeźbiony kielich z hostią. W zwieńczeniu półkopuła z rzeźbą baranka eucharystycznego na szczycie na tle promienistej glorii, po bokach figurki aniołów, a na osi zewnętrznych kolumn płomieniste wazony.

Nastawa ustawiona na potrójnym cokole, dekorowanym płycinami, wypełnionymi liśćmi akantu. Pierwsza kondygnacja flankowana szerokimi pilastrami oraz ustawionymi na skraju filarami, przed nimi dwie pary kolumn, z których zewnętrzna wysunięta jest do przodu. Podpory wspierają wyłamane belkowanie i przerywany przyczółek. Trzony pilastrów i filarów kanelowane, trzony kolumn skręcone i oplecione wicią roślinną, kapitele kolumn kompozytowe. Fryz w całości pokryty liśćmi stylizowanego akantu. W polu głównym umieszczony jest obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem w ramie w kształcie stojącego prostokąta, zamkniętego łukiem wklęsło-wypukłym z uskokami. Druga kondygnacja ujęta parą zdwojonych pilastrów i ustawionych przed nimi kolumnami o gładkich trzonach i kompozytowych kapitelach. Podpory wspierają wyłamane belkowanie oraz przerywany przyczółek. W polu głównym obraz w kształcie stojącego prostokąta z przedstawieniem św. Mikołaja. Po bokach struktura kondygnacji kanelowana. Na szczycie umieszczona jest promienista gloria z gołębicą Ducha Świętego. Po bokach zwieńczenia na wysokich cokołach figury dwóch świętych niewiast. Boki obu kondygnacji zdobione są ażurowymi uszami z liśćmi akantu.

Bramki w formie przedłużenia trzeciej strefy cokołowej nastawy ołtarzowej. Przejścia zdobione półkolistym, podwieszonym, ażurowym ornamentem akantowym. Na cokole ustawione rzeźby: po lewej stronie nierozpoznany święty, zapewne franciszkanin z krzyżem w dłoni oraz św. Jacek. Po prawej stronie św. Dominik oraz św. Franciszek z Asyżu. Struktura marmoryzowana w odcieniu jasnobeżowym z brązowym i czerwonym żyłkowaniem; ornamentyka, kolumny i profilowania złocone, detale srebrzone.

Zarys problematyki artystycznej

Ołtarz główny reprezentuje typ dwukondygnacyjnej, trójosiowej struktury ujętej parą podpór dźwigających wyłamane belkowanie. Struktura opiera się na wzorach wykształconych w sztuce nowożytnej. Nastawa jest posadowiona na wysokim cokole z polem głównym flankowanym podporami, z obrazami w pierwszej i drugiej kondygnacji oraz glorią promienistą w zwieńczeniu. Niestety źródła archiwalne nie ujawniły twórcy tego retabulum. Dynamiczna struktura, którą tworzą skręcone trzony kolumn i bogata ornamentyka, przerwane belkowanie świadczą o osiemnastowiecznym czasie powstania, jednakże z późniejszymi dziewiętnastowiecznymi uzupełnieniami.

Streszczenie

Według tradycji ołtarz został przeniesiony z kościoła św. Agnieszki na Stradomiu w Krakowie. Został wykonany w XVIII wieku. Podczas umieszczania go w obecnym wnętrzu został częściowo przerobiony (dodano bramki), następnie odnowiono go około 1860 roku. W polu głównym umieszczony jest wizerunek Matki Boskiej z Dzieciątkiem, prawdopodobnie z XVII wieku (wzmiankowany w wizytacji w 1730 roku), a w zwieńczeniu obraz św. Mikołaja. Po bokach ołtarza ustawione są rzeźby najważniejszych świętych z zakonu dominikańskiego i franciszkańskiego.

Bibliografia