Ołtarz boczny św. Józefa

Dzieje zabytku

Kościół parafialny w Kamieniu wzniesiono w latach 1924-1927 według projektu warszawskiego architekta Zdzisława Mączeńskiego. 15 lipca 1928 nową świątynię uroczyście poświęcił biskup sufragan Stanisław Rospond. Początkowo wyposażenie kościoła stanowiły drewniane ołtarze pochodzące z rozebranej w latach dwudziestych tymczasowej kaplicy. W ołtarzu głównym znajdował się obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem z przełomu XVI i XVII wieku cieszący się lokalnym kultem. Ołtarze boczne poświęcone były Najświętszemu Sercu Jezusa oraz św. Antoniemu Padewskiemu. Obecnie istniejący zespół alabastrowych ołtarzy wraz z omawianym ołtarzem bocznym św. Józefa powstał w latach 1937-1939. Początkowo rozważano wykonanie ich w drewnie przez zespół stolarzy działający w warsztacie przyklasztornym, którym miał kierować pracujący dla kanoników regularnych rzeźbiarz Wojciech Maciejowski. Ostatecznie jednak podjęto decyzję o zamówieniu ołtarzy z alabastru o charakterystycznym, szarym zabarwieniu, a ich wykonaniem zajęła się Fabryka Wyrobów Alabastrowych „Żórawno” z Żórawna nad Dniestrem (obecnie na terenie Ukrainy). Kontakt z fabryką nawiązano w 1936 roku, projekty ołtarzy oraz pozostałych elementów wyposażenia były gotowe już w styczniu 1937 roku, a realizację zamówienia rozpoczęto we wrześniu tego samego roku. W pierwszym etapie prac wykonano ołtarz główny, który był gotowy już jesienią 1937 roku. Następnie powstały dwa ołtarze boczne oraz ambona i chrzcielnica, a także balustrada oddzielająca prezbiterium od nawy (usunięta w 1979 roku), które ukończono w lutym 1939 roku. Wszystkie elementy wykonano w Żórawnie, a następnie w specjalnie przystosowanych skrzyniach przesłano koleją do oddalonej o około 8 kilometrów stacji w Ryczowie-Półwsi, skąd już zaprzęgami konnymi przetransportowano je do kamieńskiej świątyni. Montażem zajmowali się pracownicy fabryki w Żórawnie. W ołtarzach bocznych umieszczono figury św. Józefa oraz Najświętszego Serca Jezusa. W ołtarzu głównym miała znaleźć się również rzeźbiona figura Matki Boskiej, jednak pomysł ten spotkał się z niechęcią parafian, wobec czego w nowej nastawie umieszczono wspomniany wyżej obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem. Gotowy zespół wyposażenia poświęcono 8 lipca 1939.

Opis

Ołtarz przyścienny, trójosiowy, jednokondygnacyjny, o formach architektonicznych, ustawiony na jednostopniowym podwyższeniu. Mensa kamienna, wsparta na dwóch półkolumnach o gładkich trzonach i kostkowych kapitelach z motywem krzyża greckiego. Antepedium gładkie, w formie alabastrowej płyty z umieszczonym centralnie metalowym krzyżem. Retabulum umieszczone na wysokim cokole. Oś środkowa nieco wyższa od osi skrajnych i wysunięta do przodu mieści zamkniętą półkoliście niszę z ustawioną na postumencie figurą przedstawiającą św. Józefa z Dzieciątkiem Jezus. Powyżej niszy litery „Α” (álfa) i „Ω” (oméga). W zwieńczeniu płaskorzeźbione przedstawienie kielicha z hostią ujętego wieńcem, w okrągłym polu zakończonym krzyżem. Osie skrajne nastawy nieco niższe, zwieńczone fryzem arkadowym. W osi ołtarza alabastrowe tabernakulum ujęte parą półkolumn o gładkich trzonach i kostkowych kapitelach. Drzwiczki metalowe z motywem krzyża.

Zarys problematyki artystycznej

Cenny zespół alabastrowych ołtarzy, w tym omawiany ołtarz boczny św. Józefa, wraz chrzcielnicą, amboną i nieistniejącą już balustradą noszący cechy neoromańskie wykonany został pod koniec lat trzydziestych w należącej do rodziny Czartoryskich Fabryce Wyrobów Alabastrowych „Żórawno” w Żórawnie. Fabryka ta wykonywała elementy wyposażenia wnętrz, w tym realizowała liczne projekty ołtarzy, ambon, świeczników czy balustrad i okładzin ściennych. Z alabastru żórawieńskiego powstały np. elementy wystroju kościoła pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny przy ulicy Rakowickiej w Krakowie (ołtarze projektu Józefa Szostakiewicza) czy rzeszowskiego kościoła pw. Chrystusa Króla. Wytwórnia w Żórawnie realizowała zamówienia według projektów dostarczanych przez zamawiającego, ale oferowała również własne rozwiązania. Tak też było w przypadku omawianego zespołu w kościele w Kamieniu. Przedłożony przez fabrykę projekt został bez większych zmian zaakceptowany przez Zgromadzenie Kanoników Regularnych Najświętszego Zbawiciela Laterańskiego, którzy sprawowali duszpasterstwo w kamieńskiej parafii.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Streszczenie

Kościół parafialny w Kamieniu wzniesiono w latach 1924-1927 według projektu warszawskiego architekta Zdzisława Mączeńskiego. Początkowo wyposażenie świątyni stanowiły drewniane ołtarze pochodzące z rozebranej w latach dwudziestych tymczasowej kaplicy. Obecnie istniejący zespół alabastrowych ołtarzy o cechach neoromańskich wraz z omawianym ołtarzem bocznym św. Józefa powstał w latach 1937-1939. Ich wykonaniem zajęła się Fabryka Wyrobów Alabastrowych „Żórawno” z Żórawna nad Dniestrem (obecnie na terenie Ukrainy). Fabryka ta wykonywała elementy wyposażenia wnętrz, w tym realizowała liczne projekty ołtarzy, ambon, świeczników czy balustrad i okładzin ściennych. W pierwszym etapie prac wykonano ołtarz główny, który był gotowy jesienią 1937 roku. Następnie powstały dwa ołtarze boczne oraz ambona i chrzcielnica, a także balustrada oddzielająca prezbiterium od nawy (usunięta w 1979 roku), które ukończono w lutym 1939 roku. Gotowy zespół wyposażenia poświęcono 8 lipca 1939.

Bibliografia