Ołtarz boczny przytęczowy południowy

Dzieje zabytku

Ołtarz boczny, zwany ołtarzem św. Józefa, jest kopią barokowej nastawy, zniszczonej w pożarze w 1932 roku. Ołtarz wykonał Franciszek Szumala „Goberek”. W tym też czasie malarz Michał Rekucki namalował obraz „Nauczanie Marii”, który znajduje się w zwieńczeniu ołtarza. Z kolei obraz św. Józefa oraz drugi św. Agnieszki są dziełem Czesława Lenczowskiego z 1970 roku.

Opis

Ołtarz przyścienny, architektoniczny, jednoosiowy, jednokondygnacyjny ze zwieńczeniem. Mensa prostopadłościenna, w antepedium prostokątna płycina ujęta parą kolumienek wspartych na cokołach, ozdobiona aplikowanym krzyżem i dwiema ukośnie spiętymi gałązkami z liśćmi i kwiatami. Retabulum ustawione na wysokim, dwustrefowym cokole, zamkniętym wyłamanym i profilowanym gzymsem. Nastawa ołtarzowa ujęta parą filarów i kolumn ustawionych na tle pilastrów. Trzony kolumn do jednej trzeciej wysokości spiralnie skręcone, powyżej gładkie z grawerowaną wicią winorośli; trzony pilastrów wypełnione prostokątnymi płycinami ze stylizowaną wicią roślinną; kapitele podpór korynckie. Podpory wspierają wyłamane belkowanie, przerwane nad częścią środkową, zamknięte wydatnym, profilowanym gzymsem. W polu środkowym nastawy zamknięta trójbocznie wnęka ze zdwojoną ramą w kształcie stojącego prostokąta, zamkniętego łukiem wklęsło-wypukłym z uskokami z rzeźbą Matki Boskiej z Dzieciątkiem oraz obrazami „Św. Józef” oraz „Św. Agnieszka” na zasuwie. Na osi filarów, w partii belkowania ustawione są pod kątem imposty, podtrzymywane przez płaskie i stylizowane muszle; pośrodku gołębica Ducha Świętego na tle promienistej glorii, a poniżej dwie płaskorzeźbione figury aniołów. Zwieńczenie w kształcie stojącego prostokąta, ujęte parą ukośnie dostawionych filarów, wspierających wyłamane belkowanie. W polu środkowym owalny obraz „Nauczanie Marii”. Na szczycie zwieńczenia figura św. Michała Archanioła. Dekoracja ornamentalna: przednie ścianki cokołów dekorowane rozetami, po bokach cokołów owalne kartusze ujęte stylizowanymi liśćmi akantu; fryz dekorowany rozetami kwiatowymi; po bokach zwieńczenia uszaki formowane z ażurowej wici roślinnej. Całość struktury ołtarza pokryta marmoryzacją zielono-niebieską; w dolnej części cokołu, w płycinach i w partiach belkowania w kolorze czerwono-pomarańczowym. Detale oraz profilowania pozłacane i posrebrzane.

Zarys problematyki artystycznej

Ołtarz formalnie nawiązuje do poprzedniego dzieła, które znajdowało się w tym miejscu – barokowego ołtarza św. Józefa. Retabulum wzorowane jest również na ołtarzu Przemienienia Pańskiego, który ocalał z pożaru. Omawiane dzieło wykonał Franciszek Szumala „Goberek” (1866-1940), snycerz pochodzący z Ostrowska, wykształcony w zakopiańskiej Szkole Przemysłu Drzewnego. Jego dzieła znajdują się również w kościele w Ludźmierzu (ołtarze boczne z 1902 roku), a także w kościele w Ostrowsku (ołtarze boczne z 1934 roku). Architektura nastawy reprezentuje typ aediculowy, czyli jednoosiowego retabulum, ujętego parą podpór dźwigających belkowanie ze zwieńczeniem. Ten typ ołtarza pojawił się w Małopolsce już w pierwszej połowie XVII wieku, podobnie jak podział zdobienia podpór w jednej trzeciej wysokości.

Streszczenie

Ołtarz jest kopią barokowej nastawy, zniszczonej w pożarze w 1932 roku. Omawiane dzieło wykonał Franciszek Szumala „Goberek” z Ostrowska w tym samym roku. W tym też czasie malarz Michał Rekucki namalował obraz „Nauczanie Marii”, który znajduje się w zwieńczeniu ołtarza. Z kolei obraz św. Józefa oraz drugi św. Agnieszki z zasuwy pola głównego są dziełem Czesława Lenczowskiego z 1970 roku. Ponadto ołtarz zdobią figury Matki Boskiej z Dzieciątkiem we wnęce środkowej oraz św. Michała Archanioła na szczycie zwieńczenia.

Bibliografia