Dobry Łotr (św. Dyzma)

Dzieje zabytku

Rzeźba Dobrego Łotra została wykonana wraz z rzeźbami Chrystusa i Złego Łotra w XVIII wieku.

Opis

Dobry Łotr zawieszony na krzyżu na wyciągniętych ramionach, przywiązanych podwójnym sznurem z przedramionami opuszczonymi w dół, stopy przebite dwoma gwoździami, kolana ugięte, głowa przechylona na lewe ramię. Klatka piersiowa szeroka o wyraźnie podkreślonej linii żeber i mostka z głęboko zaznaczonym wcięciem w talii. Twarz podłużna z długim nosem i migdałowymi oczami, okolonymi regularnymi łukami brwiowymi, usta rozchylone z opuszczonymi kącikami, widoczny delikatny zarost. Włosy długie, ciemnobrązowe, opadające na ramiona i plecy. Święty ma zawiązaną wokół bioder białą przepaskę, ciasno zawiązaną. Z ran na stopach spływają strużki krwi. Krzyż gładki, drewniany. Polichromia rzeźby naturalistyczna.

Zarys problematyki artystycznej

Rzeźby Dobrego Łotra, Chrystusa oraz Złego Łotra zostały wykonane w XVIII wieku, niestety nie jest znany ich autor. Wszystkie mają podobny sposób rzeźbienia klatki piersiowej, włosów i szczegółów twarzy. Jednakże artysta celowo wyrzeźbił sylwetki Łotrów, jako bardziej krępe i muskularne niż delikatną sylwetkę Zbawiciela. Dobry Łotr, zwany też św. Dyzmą został ukrzyżowany na Golgocie razem z Chrystusem i Złym Łotrem. Zgodnie z opisem Ewangelii wg św. Łukasza Dobry Łotr miał nawrócić przed śmiercią: „Jeden ze złoczyńców, których [tam] powieszono, urągał Mu: «Czy Ty nie jesteś Mesjaszem? Wybaw więc siebie i nas». Lecz drugi, karcąc go, rzekł: «Ty nawet Boga się nie boisz, chociaż tę samą karę ponosisz? My przecież - sprawiedliwie, odbieramy bowiem słuszną karę za nasze uczynki, ale On nic złego nie uczynił». I dodał: «Jezu, wspomnij na mnie, gdy przyjdziesz do swego królestwa». Jezus mu odpowiedział: «Zaprawdę, powiadam ci: Dziś ze Mną będziesz w raju»” (Łk 23, 39-43). Na podstawie tej ewangelii zachowanie Dobrego Łotra jest uznawane za wzór doskonałego żalu za grzechy. Święty jest patronem więźniów, skazańców i kapelanów więziennych.

W ikonografii w scenie Ukrzyżowania św. Dyzma zwykle ukazywany jest przy prawej stronie Chrystusa, często też spogląda w jego kierunku. Święty pojawia się również w takich scenach jak: Zstąpienie Chrystusa do otchłani, Sąd Ostateczny, Opłakiwanie Chrystusa, Wprowadzenie jego duszy do raju przez Chrystusa, Pobyt w raju oraz Chrystus z grzesznikami, gdzie występuje obok skruszonych grzeszników tj. św. Maria Magdalena, św. Piotr i król Dawid. Jego atrybutami są krzyż, łańcuch, maczuga, którą łamano mu golenie, a także rany w miejscu złamań. Indywidualne przedstawienia Dobrego Łotra pojawiają się niezwykle rzadko w sztuce zachodniej, natomiast dość często można je spotkać w ikonostasach cerkwi. W tzw. ikonach „marszowych” Dobry Łotr ukazywany jest w czerwonej opończy przerzuconej przez ramię oraz z krzyżem w jednej dłoni i z mieczem lub nożem w drugiej.

Streszczenie

Rzeźba Dobrego Łotra została wykonana wraz z rzeźbami Chrystusa i Złego Łotra w XVIII wieku.

Bibliografia