Ołtarz boczny lewy Matki Boskiej z Dzieciątkiem

Dzieje zabytku

Według dokumentacji urzędu konserwatorskiego w 1971 roku struktura ołtarza była polichromowana na kolor zielono-niebieski, a ornamenty jedynie złocone.

Opis

Ołtarz przyścienny, architektoniczny, jednokondygnacyjny, jednoosiowy, ze zwieńczeniem. Mensa w typie sarkofagowym z kamiennym portatylem, dekorowana w dolnej partii srebrnymi liśćmi akantu, a w górnej pośrodku płaskorzeźbiony monogram maryjny ujęty plakietami ornamentalnymi z kształtów nawiązujących do motywu rocaille’a; całość mensy groszkowana. Retabulum na cokole o wysuniętych bokach, ujęte parą kolumn o kapitelach akantowych i gładkich trzonach, wspierających fragmenty belkowania z silnie wysuniętymi fryzem i gzymsem. Pola cokołu retabulum zdobione motywem wici akantowej, z kartuszem w kształcie leżącego owalu pośrodku z ciemnoniebieskim napisem na jasnoniebieskim tle „POMŃIK od NOWIEŃA / OŁTARZA ZPOŻYCZKI HARKLOwy / dodał Utrzymańie przy tej Robocie Stanisław Plewa. / w. 1856”. Oś środkową nastawy wypełnia pole w kształcie stojącego prostokąta o wklęsłych górnych narożach, ujęte profilowaną, częściowo złoconą ramą, z motywem liści laurowych. W polu obraz z przedstawieniem Madonny z Dzieciątkiem. Kondygnację flankują ażurowe uszaki utworzone z bujnej, mięsistej wici akantu. Zwieńczenie tworzy owalne przedstawienie św. Kingi otoczone srebrnymi obłokami oraz glorią promienistą o promieniach różnej długości. Zwieńczenie flankuje para nagich aniołków posadowionych na srebrzonych chmurach, umieszczonych na fragmentach belkowania retabulum.
Struktura polichromowana w kolorze brązowym. Partie detalu architektonicznego i ornamentyka złocone i srebrzone.

Zarys problematyki artystycznej

Większość badaczy zgadza się, że ołtarz powstał między 1700 a 1750 rokiem. Jego forma wykorzystuje wyraźnie rozwiązania sztuki baroku. Sporządzono strukturę wykształconą w epoce nowożytnej, konstruując nastawę jednokondygnacyjną z rzeźbą i obrazem w polu środkowym pierwszej kondygnacji i mniejszym obrazem w zwieńczeniu. Ołtarz flankują kolumny, a zwieńczenie wypełnia gloria promienista. Struktura jest płaska, ale za to bardzo ozdobna, wypełniona ogromną liczną złoconych motywów ornamentalnych pokrywających niemal każdą wolną przestrzeń. Autor ołtarza wzorował się na późnobarokowych rozwiązaniach, dopasowując wielkość i budowę struktury do wnętrza niewielkiego, drewnianego kościoła.
Jednak przez niektórych (Hanna Pieńkowska i Tadeusz Staich) barokowe pochodzenie dzieła podawane jest w wątpliwość. Twierdzą oni, że ołtarz jest dziełem dziewiętnastowiecznym, świetnie imitującym barokowy wzór.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Streszczenie

Większość badaczy zgadza się, że ołtarz wykonano między 1700 a 1750 rokiem, a jego forma wykorzystuje wyraźnie rozwiązania sztuki baroku. Jednak przez niektórych uczonych barokowe pochodzenie dzieła podawane jest w wątpliwość. Twierdzą oni, że ołtarz jest dziełem dziewiętnastowiecznym, świetnie imitującym barokowy wzór.

Bibliografia