Ołtarz boczny

Dzieje zabytku

Ołtarz powstał zapewne w czwartej ćwierci XVII lub w pierwszej ćwierci XVIII wieku. Został wymieniony w aktach wizytacji z 1730, 1748 i 1766 roku, jako retabulum o dawnej i pięknej strukturze z wizerunkiem ukrzyżowanego Chrystusa, w przestrzeni ołtarza znajdował się otwierany Grób Boży. W 1841 roku proboszcz Wojciech Dybczak zlecił malarzowi Antoniemu Madejskiemu z Wieliczki odmalowanie „ołtarza P. Jezusa”. Zabytek był wymieniony w inwentarzu kościoła z 1891 roku oraz w publikacji z 1916 roku. Przed 1968 rokiem wprawiono do retabulum znajdujące się w nim dziś obrazy oraz usunięto pierwotnie stojące na zewnętrznych postumentach ołtarza figury. W 2010 roku podczas powodzi kościół w Łapanowie uległ zniszczeniu, w tym dolne partie wszystkich ołtarzy. W 2017 roku ołtarz przeszedł pełną konserwację.

Opis

Nastawa architektoniczna, jednoosiowa, dwukondygnacyjna. Pierwsza kondygnacja ustawiona na cokole dekorowanym płycinami z wyodrębnioną parą prostopadłościanów oraz zewnętrznymi cokołami, flankowana parą kolumn o kapitelach kompozytowych dźwigających pełne belkowanie, wyłamane na ich osi, z architrawem i fryzem przerwanym polem obrazowym, oraz fragmenty przerwanego, falistego przyczółka, na którym znajduje się para puttów. Pole środkowe w całości wypełnione wnęką w formie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem odcinkowym nadwieszonym z uskokiem, ujętą profilowaną ramą z obrazem Apoteozy św. Barbary. Kondygnacja flankowana uszami utworzonymi z ażurowego akantu. Druga kondygnacja ustawiona na niskim, profilowanym cokole, ujęta parą kolumn dźwigających fragmenty wyłamanego na ich osi belkowania. W polu wnęka w formie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem półkolistym nadwieszonym, ujęta profilowaną ramą, z obrazem Modlitwy w Ogrojcu. Druga kondygnacja flankowana uszami utworzonymi z ażurowego akantu. Struktura polichromowana w kolorze jasnoszarym, profile, ornamentyka i kolumny złocone.

Zarys problematyki artystycznej

Architektura nastawy oparta jest o formę aediculi. Retabulum jest płaskie, ale rozbudowane o dwie kondygnacje, ujęte jest parą kolumn podtrzymujących belkowanie. W przypadku obu kondygnacji wnęka z obrazem wypełnia niemal całe pole środkowe, przerywając partię belkowania. Ten typ nastaw rozpowszechnił się już w pierwszej połowie XVII wieku i był niezwykle popularny przez cały okres trwania baroku. Z czasem jednak jego poszczególne elementy ulegały przekształceniom. Nastawa dekorowana jest uszami utworzonymi z akantu, który występował w czwartej ćwierci XVII aż do pierwszej ćwierci XVIII wieku. Architektura nastawy i dekorujący ją ornament pozwalają datować dzieło na czwartą ćwierć XVII lub pierwszą połowę XVIII wieku.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Silne zabrudzenia, liczne ubytki w partii polichromii i złoceń; ołtarz i tabernakulum rozmontowane [na ilustracji]. W 2017 roku ołtarz przeszedł pełną konserwację.

Streszczenie

Ołtarz powstał zapewne w czwartej ćwierci XVII lub pierwszej ćwierci XVIII wieku. Architektura nastawy oparta jest o formę aediculi. Ten typ nastaw rozpowszechnił się już w pierwszej połowie XVII wieku i był niezwykle popularny przez cały okres trwania baroku.

Bibliografia