Ołtarz boczny

Dzieje zabytku

Ołtarz powstał zapewne w czwartej ćwierci XVII lub w pierwszej ćwierci XVIII wieku. Został wymieniony w aktach wizytacji z 1730, 1748 i 1766 roku, jako ołtarz trafnie zbudowany, pozłocony, z wizerunkiem Najświętszej Marii Panny. Wspomniano o nim również w inwentarzu kościoła z 1891 roku oraz w publikacji z 1916 roku. Przed 1968 rokiem wprawiono wtórnie do ołtarza obrazy, które znajdują się w nim do dziś oraz rocaille'owe uszy. Pierwotnie ołtarz flankowały dwie figury niezidentyfikowanych świętych. W 2010 roku podczas powodzi kościół w Łapanowie uległ zniszczeniu, w tym dolne partie wszystkich ołtarzy. W 2017 roku uszkodzone zabytki przeszły pełną konserwację.

Opis

Nastawa architektoniczna, jednoosiowa, dwukondygnacyjna. Pierwsza kondygnacja ustawiona na cokole dekorowanym płycinami i kartuszami, z wyodrębnioną parą prostopadłościanów oraz zewnętrznymi cokołami, flankowana parą kolumn o kapitelach kompozytowych dźwigających pełne belkowanie, wyłamane na ich osi, z architrawem przerwanym polem obrazowym, oraz fryzem dekorowanym akantem i rozetami. Na belkowaniu fragmenty przerwanego przyczółka, na którym znajduje się para cokołów z figurami aniołów. Pole środkowe w całości wypełnione wnęką w formie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem półkolistym nadwieszonym, ujętą ramą dekorowaną wstęgą, z obrazem św. Antoniego Padewskiego w osobnej, profilowanej ramie. Kondygnacja ujęta uszami utworzonymi z ażurowego rocaille'u. Na jednym z zewnętrznych cokołów stoi figura niezidentyfikowanego świętego. Druga kondygnacja ustawiona na niskim cokole z wyodrębnionymi dwoma postumentami, ujęta parą kolumn dźwigających pełne belkowanie z architrawem i fryzem przerwanym nad polem. W polu wnęka w formie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem półkolistym nadwieszonym, ujęta profilowaną ramą, z obrazem Najświętszej Marii Panny Niepokalanie Poczętej. Druga kondygnacja ujęta uszami utworzonymi z ażurowego akantu. Struktura polichromowana w kolorze jasnobrązowym, profile, ornamentyka i kolumny złocone.

Zarys problematyki artystycznej

Architektura nastawy oparta jest o formę aediculi. Retabulum jest płaskie, ale rozbudowane o dwie kondygnacje, ujęte jest parą kolumn podtrzymujących belkowanie. W przypadku obu kondygnacji wnęka z obrazem wypełnia niemal całe pole środkowe, przerywając partię belkowania. Ten typ nastaw rozpowszechnił się już w pierwszej połowie XVII wieku i był niezwykle popularny przez cały okres trwania baroku. Z czasem jednak jego poszczególne elementy ulegały przekształceniom. Nastawa dekorowana jest uszami utworzonymi z akantu, który występował w czwartej ćwierci XVII aż do pierwszej ćwierci XVIII wieku (rocaille jest wtórny). Architektura nastawy i dekorujący ją ornament pozwala datować ją na czwartą ćwierć XVII lub pierwszą połowę XVIII wieku.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Silne zabrudzenia, ubytki i przetarcia warstwy malarskiej oraz złoceń nastawy. Ołtarz na zdjęciu rozebrany, obecnie w całości, po konserwacji.

Streszczenie

Ołtarz powstał zapewne w czwartej ćwierci XVII lub w pierwszej ćwierci XVIII wieku. Architektura nastawy oparta jest o formę aediculi. Ten typ nastaw rozpowszechnił się już w pierwszej połowie XVII wieku i był niezwykle popularny przez cały okres trwania baroku.

Bibliografia