Najświętsze Serce Jezusa

Dzieje zabytku

Rzeźba powstała na początku XX wieku wraz z całą nastawą ołtarzową i została umieszczona w polu głównym.

Opis

Rzeźba pełnoplastyczna, wolnostojąca, ustawiona na niskim prostopadłościennym cokole. Chrystus ukazany w całej postaci, stojący w delikatnym kontrapoście, prawą ręką czyni gest błogosławieństwa, lewą wskazuje na gorejące na piersi serce. Głowa delikatnie skłoniona w dół i w prawą stronę. Twarz podłużna z długim i wąskim nosem, okolona krótką, ciemną brodą, rozdzieloną na dwa krótkie pukle. Włosy długie, ciemnobrązowe, z przedziałkiem pośrodku, opadające na plecy i lewe ramię. Chrystus ubrany jest w długą białą suknię, obszytą na brzegach złotą lamówką, zdobioną w niebieskie kwiaty i złote, małe gwiazdki. Suknia przewiązana w talii złotym paskiem. Na plecy i przez lewe ramię ma założony czerwony płaszcz o białej podszewce, bogato zdobiony stylizowanymi kwiatami, a na podszewce małymi krzyżykami. Na dłoniach widoczne ślady męki, a na piersi gorejące serce, oplecione koroną cierniową, z zatkniętym u góry krzyżykiem. Polichromia w odsłoniętych partiach ciała naturalistyczna.

Zarys problematyki artystycznej

Rzeźba Najświętsze Serce Pana Jezusa powstała w pierwszej połowie XX wieku, prawdopodobnie wraz z całym zespołem rzeźbiarskim ołtarza. Ikonografia Najświętszego Serca Jezusa rozwinęła się w czwartej ćwierci XVIII wieku, a w sztuce dewocyjnej w XIX i na początku XX wieku. Na teologiczne ujęcie i liturgiczny kształt nabożeństwa do Serca Pana Jezusa miały wpływ objawienia siostry Marii Alacoque ze Zgromadzenia Sióstr Wizytek. Porządek nabożeństwa zatwierdził papież Klemens XIII w 1765 roku. Wkrótce Pompeo Batoni, włoski malarz epoki baroku, namalował obraz „Najświętsze Serce Jezusa” dla kościoła Il Gesù w Rzymie. Wizerunek ukazuje Jezusa w półpostaci, trzymającego w lewej ręce swoje serce na dłoni, a prawą na nie wskazującego. Obraz stał się najczęściej reprodukowanym wzorem ujęcia tego tematu w sztuce. Na rozpowszechnienie wizerunku, zwłaszcza w sztuce dewocyjnej, miało wpływ wykorzystanie kompozycji jako ilustracji w wydanym w 1768 roku, w Rzymie druku „Raccolta di ragionamenti in lode del Santissimo Cuor di Gesù” (rycina Giovaniego Antonia Faldoniego). Drugi obraz Batoniego, o zbliżonej ikonografii, w którym Serce Jezusa goreje na tle jego piersi, a Jezus jedną ręką błogosławi, a drugą wskazuje na serce, został w 1891 roku uznany za jedyne dopuszczalne przedstawienie tego tematu. W rzeźbie dziewiętnasto- i dwudziestowiecznej prym wiodły dwa warianty przedstawienia: rozwinięty do pełnej postaci wizerunek Najświętszego Serca Jezusa według Batoniego oraz Venite ad me (Mt 11, 28), w którym Jezus ukazany jest w postawie stojącej, z szeroko rozłożonymi na boki rękami. Rzeźba z kościoła w Jabłonce bezpośrednio nawiązuje do tego pierwszego wariantu, wzorowanego na włoskim obrazie Batoniego. Być może była ona wzorowana na tyrolskich dziełach, bowiem przedstawia cechy charakterystyczne dla masowo wyrabianych i sprowadzanych stamtąd od XIX wieku figur. Rzeźby te były poprawnie wykonywane, zarówno pod względem ikonograficznym, jak i formalnym, w dużej mierze idealizowane, ich szaty były zdobione charakterystycznymi ornamentami. Podobnie figura Najświętszego Serca Pana Jezusa w Jabłonce posiada regularne rysy twarzy. Tak samo sylwetka została ukazana w konwencjonalnej, spokojnej oraz statecznej pozie i dopiero bogato dekorowana, wzorzysta i złocona polichromia szat Chrystusa, nadała jej dekoracyjności.

Streszczenie

Rzeźba Najświętsze Serce Pana Jezusa w kościele w Jabłonce powstała w pierwszej połowie XX wieku. Stanowi przykład najpopularniejszego wariantu ikonograficznego ukazania tego tematu w sztuce, wzorowanego na włoskim obrazie barokowego malarza Pompea Batoniego w kościele Il Gesù w Rzymie. Być może rzeźba była wzorowana na dziełach tyrolskich, bowiem przedstawia cechy charakterystyczne dla masowo wyrabianych i sprowadzanych stamtąd od XIX wieku figur.

Bibliografia