Dzieje zabytku

Obraz Najświętszej Marii Panny Niepokalanie Poczętej, według „Liber mobilium”, powstał w 1759 roku z inicjatywy proboszcza Stanisława Gutowskiego do ołtarza w kaplicy różańcowej – „Na miejsce starego obrazu który quindecim mysteria miał koło siebie lecz twarze wielce wytarte okopciały bo spokoiu Pańskiego (...) prowadzenia y ołtarza wzięty kupiłem nowy apparet za który cum respectu dałem zło 24”. Obraz został najpewniej wykonany przez Piotra Korneckiego, gdyż w tym czasie warsztat Korneckich wykonywał dla kościoła w Łapanowie prace stolarsko-rzeźbiarskie. Obraz prawdopodobnie na przestrzeni XIX i XX wieku został wtórnie wprawiony w zwieńczenie ołtarza bocznego.

Opis

Obraz w formie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem półkolistym nadwieszonym. W centrum kompozycji przedstawienie Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej, ukazanej w całej postaci, frontalnie, z uniesioną głową skierowaną w prawo, stojącej w kontrapoście, z ugiętą prawą nogą, obie ręce ma skrzyżowane na piersi. Maria stoi na globie i sierpie księżyca, oplecionym przez węża. Twarz ma owalną, z migdałowatymi oczami skierowanymi w górę, prostym nosie i pełnych ustach. Wokół głowy nimb promienisty i gwieździsty. Ubrana jest w różową suknię, przepasaną w talii, niebieski płaszcz z żółtą podszewką zarzucony diagonalnie na lewe ramię i otaczający postać, na głowie ma jasnobrązowy welon opadający na ramiona i zawinięty wokół szyi. Nad Marią nadlatująca gołębica Ducha Świętego, z której dzioba pada wiązka światła na głowę Matki Boskiej. W prawym górnym rogu obrazu dwie uskrzydlone główki anielskie. Postać ukazana na tle żółto-brązowego, zachmurzonego nieba, rozświetlonego wokół głowy Marii.

Zarys problematyki artystycznej

Kult Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej rozwijał się długo przed ogłoszeniem dogmatu o Niepolanym Poczęciu (1854). W związku z tym w sztukach plastycznych wypracowano również różne sposoby jej ukazywania. Wizerunek Niepokalanej kształtował się w oparciu o średniowieczne przedstawienia Niewiasty Apokaliptycznej, dlatego symbole tej ostatniej, takie jak wieniec z 12 gwiazd, półksiężyc, słońce i smok (który przybrał później postać węża) zostały stałymi elementami ikonografii Immaculaty. Omawiany obraz z Łapanowa przedstawia Matkę Boską Niepokalanie Poczętą w typie samodzielnego wizerunku Marii, zwanym „Immaculata idealna”, który wykształcił się w XVII wieku. Maria została przedstawiona bez towarzyszących jej innych postaci, biblijnych symboli i Dzieciątka Jezus. Ukazana jest jako stojąca w chwale (na tle rozświetlonego nieba), adorowana przez anioły, nad jej głową unosi się gołębica Ducha Świętego, zaś jej dłonie są skrzyżowane na piersi w geście oddania.
Obraz Niepokalanej z Łapanowa wykazuje wiele podobieństw do dzieł malarskich Piotra Korneckiego. Typ twarzy o migdałowatych oczach skierowanych w górę, dużym nosie i pełnych ustach pojawił się na obrazie Wniebowstąpienia w zwieńczeniu ołtarza głównego w Bochni, jego potwierdzonym dziele, jak również w innych malowanych przez niego przedstawieniach kobiecych, jak chociażby w Bodzanowie, Tokarni czy Zakliczynie. Bardzo charakterystyczny dla jego postaci jest sposób malowania sylwetki z nieproporcjonalnie w stosunku do ciała dużymi nogami oraz modelowania lekko łamanej tkaniny ze znamiennie płasko malowaną łydką ugiętej nogi.
Piotr Kornecki był z wykształcenia malarzem i rzeźbiarzem. Razem ze swoim przyrodnim bratem Stanisławem założyli w Gdowie warsztat stolarsko-rzeźbiarski i malarski. Z czasem pracowali w nim również synowie tego pierwszego oraz krewniacy mieszkający w tej wsi. Rodzinny warsztat Korneckich był szczególnie prężny w trzeciej ćwierci XVIII wieku, wykonując prace w wielu kościołach na terenie południowej Małopolski. Do kościoła w Łapanowie Korneccy wykonali również ołtarz w kaplicy Matki Boskiej Różańcowej oraz dwie figury biskupów z ołtarza bocznego.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Obraz silnie zabrudzony, uszkodzenia warstwy malarskiej.

Streszczenie

Obraz Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej został prawdopodobnie wykonany przez Piotra Korneckiego w latach pięćdziesiątych XVIII wieku. Przedstawia Matkę Boską Niepokalanie Poczętą w typie samodzielnego wizerunku Marii, zwanym „Immaculata idealna”, który wykształcił się w XVII wieku. Maria została ukazana bez towarzyszących jej innych postaci czy biblijnych symboli, ale jako stojąca w chwale, adorowana przez anioły, z gołębicą Ducha Świętego unoszącą się nad jej głową.

Bibliografia