Feletron dwustronny ze św. Marią Magdaleną i św. Rozalią

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
oświęcimski
Gmina
Osiek
Miejscowość
Głębowice
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Bielsko-Żywiecka
Dekanat
Osiek
Parafia
Matki Boskiej Szkaplerznej
Miejsce przechowywania
Dom parafialny
Identyfikator
DZIELO/13080
Kategoria
feretron
Ilość
1
Czas powstania
4. ćw. wieku XVIII i rok 1862
Miejsce (państwo, miasto, region geograficzny)
Małopolska
Technika i materiał
Drewno, techniki snycerskie, złocenie, polichromowanie, olej na płótnie
Autor noty katalogowej
ks. Szymon Tracz
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 4.0

Dzieje zabytku

Feretron procesyjny sprawiony do parafii w 4. ćw. XVIII w. W swojej formie feletron reprezentuje strukturę barokową. Zapewne z tego czasu pochodzi obraz pokutującej św. Marii Magdaleny. Z kolei obraz pokutującej św. Rozalii powstał w roku 1862, o czym informuje umieszczona na nim inskrypcja.

Opis

Pole obrazowe feretronu uzyskało kształt nieregularny. Ujmuje je wklęsło-wypukła profilowana rama, otoczona spływami wolutowymi oraz motywami rocaille. Niski, fazowany postument do którego przymocowano górną cześć feletronu przepruto dwoma kwadratowymi otworami umożliwiającymi włożenie drążków do noszenia.

Na awersie feretronu w polu obrazowym ukazano w ujęciu en trois quarts pokutującą świętą Marię Magdalenę ujętą w pozycji półsiedzącej przed grotą. Święta lewą nogę wspiera na kamiennym stopniu. Ma głowę uniesioną w stronę nieba. Prawą rękę wspiera na piersi, w lewej zaś trzyma drewniany krucyfiks oparty o otwartą księgę. Księga spoczywa na skalnej półce. Pod nią widoczna jest zwisająca włosienica, a przed nią leży trupia czaszka. Maria Magdalen ma jasną karnację, duże, zalane łzami oczy, wydatny nos i pełne, rumiane policzki oraz niskie czoło. Głowę otaczają długie, jasnobrązowe włosy rozczesane na środku głowy i opadające do połowy ramion oraz promienisty nimb. Postać odziana jest w sięgającą ziemi niebieską suknię przepasaną cienką, złotą taśmą, z długimi rękawami podwiniętymi do łokci. Przez lewe ramię ma przerzucony jasno różowy płaszcz, którego poła opada za nią. Na kamiennym stopniu, o który nogą wspiera się święta, stoi kulista waza, a obok niej leży dyscyplina. Skały groty porośnięte są trawą. Za Marią Magdaleną na tle wstającej jutrzenki rozpościera się pejzaż z widocznym fragmentem wzgórza oraz drzewem.

Na rewersie feretronu w polu obrazowym przedstawiono pokutującą św. Rozalię. Pokutnica została ukazana w 2/3 postaci w ujęciu en trois quart, siedząc przy wejściu do groty. Święta na wysokości piersi ma ręce złożone do modlitwy. O jej lewe ramię oparty jest drewniany krucyfiks. Rozalię charakteryzuje owalna twarz z rumianymi policzkami, prosty, wydatny nos, pełne usta i oczy zwrócone ku górze. Na głowie ma różany wianek spod którego na ramiona opadają długie jasnobrązowe włosy. Ubrana jest w jasnofioletową suknię z długimi rękawami, w partii dekoltu obszytą wąską, złotą taśmą. Na ramionach ma narzucony zielony płaszcz, podbity jasną ochrą, którego wywinięta poła prawie w większości okrywa jej postać. Pod prawym łokciem widoczna jest leżąca na skalnej półce otwarta księga, przed którą leży trupia czaszka. Za Rozalią rozpościera się górzysty pejzaż z motywem niebiesko różowego nieba. U spodu skalnej półki, na której leży księga i czaszka, tuż przy ramie obrazu, widoczny jest napis: „S. Rozalia R:P: 1862.”

Zarys problematyki artystycznej

Głębowicki feretron z wyobrażeniem pokutującej św. Marii Magdaleny i św. Rozalii z Palermo (ok. 1130-ok.1165) wpisuje się w tradycję żywego kultu obu świętych w wieku XVII i XVIII (Kult Rozalii rozpowszechnił się najpierw na Sycylii, a następnie we Włoszech i całym Kościele po znalezieniu jej relikwii w Palermo 15 VII 1624 r.). Oczywiście wizerunek św. Marii Magdaleny związany jest także z pierwszym wezwaniem kościoła parafialnego w Głębowicach, właśnie jej dedykowanego. Obie święte były patronkami dobrej spowiedzi oraz właściwej pokuty za popełnione grzechy, na co mocny akcent kładła duchowość katolicka po Soborze Trydenckim (1545-1563).
Pierwowzoru dla przedstawienia pokutującej św. Marii Magdaleny należy upatrywać w nieznacznie przetransponowanej grafice Roberta van Audenaerde wg Carla Maratty "Św. Maria Magdalena", którą do swoich dzieł wykorzystał Szymon Czechowicz (zm. 1775) farze w Węgrowie i Lesznie. Z kolei obraz ze św. Rozalią mógł być inspirowany np. wzorem graficznymi ukazującymi pokutującą św. Marię Magdalenę w redakcji Claude'a Duflosa st. wg Antoine'a Dieu z przełomu wieku XVII i XVIII lub grafiką z tym samym tematem wydaną przez Martina Engelbrechta z 1. poł. wieku XVIII.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry. Uszkodzenia polichromii na postumencie.

Literatura

M. Anstett-Janssen, Maria Magdalena, [w:] Lexikon der christlichen Ikonographie, Bd. 7, Ikonographie der Helligen. Innozenz bis Melchisedech, Hrsg. E. Kirschbaum, Rom-Freiburg-Basel-Vien 1994, kol. 516-524;
F. Tschochner, Rosalia von Palermo, [w:] Lexikon der christlichen Ikonographie, Bd. 8, Ikonographie der Helligen. Melitius bis Zweiundvierzig Martyrer. Register, Hrsg. W. Braunfels, Rom-Freiburg-Basel-Vien 1994, kol. 288-289;
W. Zalewski, Święci na każdy dzień, Warszawa 1995, s.412-413, 521-522;
I. Przepałkowska, Wizerunki św. Rozalii w krakowskim klasztorze Jezuitów i ich graficzne wzory, [w:] Sztuka po Trydencie, red. K. Kuczman, A. Witko, Kraków 2014, s. 403-414;
Z. Michalczyk, W lustrzanym odbiciu. Grafika europejska a malarstwo Rzeczypospolitej w czasach nowożytnych ze szczególnym uwzględnieniem późnego baroku, Warszawa 2016, s. 489, il. 77a-b, s. 722, il. 348a-c.

Jak cytować?

ks. Szymon Tracz, "Feletron dwustronny ze św. Marią Magdaleną i św. Rozalią", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/feletron-dwustronny-ze-sw-maria-magdalena-i-sw-rozalia

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności