Matka Boska Nieustającej Pomocy

Dzieje zabytku

Obraz został ufundowany przez pracowników Fabryki „Ziarno” w Krakowie: Franciszka Wylęgałę, Władysława Włodarczyka oraz Jana Nowaka z Czechówki w 1931 roku, w czasie gdy proboszczem parafii był ksiądz Władysław Wójtowicz.

Opis

Obraz w kształcie stojącego prostokąta z przedstawieniem Matki Boskiej Nieustającej Pomocy. Maria ukazana w półpostaci, frontalnie z Dzieciątkiem Jezus na lewym ręku. Dzieciątko widoczne z prawego profilu, z głową odwróconą do tyłu, oburącz ujmuje dłoń Marii. Owalne twarze postaci charakteryzują linearnie opracowane rysy, z długimi i wąskimi nosami oraz drobnymi ustami. Oczy Marii mają migdałowy kształt, jej wzrok skierowany jest na wprost. Matka Boska ubrana jest w czerwoną suknię z długimi rękawami ze złotymi obszyciami oraz ciemnoniebieski płaszcz nałożony na głowę. Dzieciątko ubrane jest w zieloną sukienkę i brązowy płaszcz, z jego prawej stopy zsuwa się sandał. Jezus odwracając głowę, spogląda w kierunku niewielkiej sylwetki jednego z dwóch archaniołów znajdującego się po prawej stronie obrazu – archanioła Gabriela. Po drugiej stronie jest archanioł Michał, obaj trzymają w dłoniach narzędzia męki Pańskiej: Michał – włócznię i gąbkę z octem, Gabriel – krzyż. Na głowach Marii i Dzieciątka znajdują się blaszane, ażurowe korony z aplikowanymi sztucznymi kamieniami, a wokół głów są ryte nimby: Matki Boskiej dekorowany wicią floralną utworzoną z białych paciorków, u Dzieciątka nimb kolisty z wpisanym krzyżem w polu. Wszystkie postacie są podpisane inicjałami: nad głową Marii, po lewej stronie obrazu widnieją litery „MP”, a po prawej „ΘΥ”; następnie po lewej stronie obrazu, nad głową archanioła Michała znajdują się litery:„ΟΡМ”, a nad głową archanioła Gabriela: „OΡГ” i dalej, po prawej stronie obrazu, obok Dzieciątka Jezus litery: „IC-XC”. Tło jest złocone. Obraz ujęty jest prostokątną, profilowaną ramą zdobioną od zewnątrz rzeźbionym astragalem. Według informacji zawartych w inwentarzu kościelnym na odwrociu znajduje się przyklejona kartka z tekstem: „PATRITUS MURRAY CONGREGACJON SANCTISSIMI REDEMPTORIS SUPERIOR GENERALISET RECTOR MAJOR. Fidem facimus atque testamur, hanc Imaginem B.V. Marie fideliter expressam esse ex ipsomet veteri miraculis claro Archetypo sub titulo de Perpetuo Succursu, olim in Ecclesia Marthaei in Merulanade Urbe, nunc in alia S. Alphonsi M. de Ligorio in Exquiliris venerato, et a Rmo Capitulo Vaticano corona aurea insignito. In quorum fidem. Rome, ex Collegio nostro ad s.s. Redemptorem et honorem s. Alphonsi die 2 mensis Maii anni 1931. Num. 5387” oraz podpis: „Pio Puru P. Susp. Gen.P. Zezd. j. Lutz C. SS. R.”

Zarys problematyki artystycznej

Obraz Matki Boskiej Nieustającej Pomocy powstał w 1931 roku i jest wzorowany na ikonie, którą według legendy namalował prawosławny malarz S. Lazzaro w XI lub XII wieku. Obecnie oryginał znajduje się w kościele Redemptorystów św. Alfonsa w Rzymie (nieopodal bazyliki Santa Maria Maggiore). Obrazy o tej tematyce były w tym czasie rozpowszechniane przez redemptorystów prawie wyłącznie w tzw. wiernych kopiach, opatrzonych atestem z pieczęciami. Ikona z kościoła Redemptorystów genezą sięga do typu ikonograficznego, określanego mianem Hodegetrii (grec. Przewodniczka, Wskazująca Drogę), ze względu na wyprostowaną dłoń Marii, skierowaną w stronę Jezusa. Wszystkie postacie na ikonie podpisane są inicjałami: Matka Boska – „MP-ΘΥ”, archanioł Michał – „ΟΡМ”, archanioł Gabriel – „OΡГ”, a Dzieciątko Jezus – „IC-XC”. Według przekazu Maurona, bł. Pius IX na audiencji prywatnej 11 grudnia 1865 roku, przekazując ikonę Matki Bożej Nieustającej Pomocy pod opiekę redemptorystów, wypowiedział słowa: „Uczyńcie Ją znaną całemu światu”. Od tamtej pory redemptoryści rozsyłali wierne kopie rzymskiej ikony w różne zakątki świata, jedną z nich jest właśnie obraz w Zakliczynie. Pierwsze kopie powstawały w pracowni szwajcarskiego artysty Jakoba Wügera (1829–1892). W archiwum generalnym zachował się dokument mówiący o „pierwszych czterystu wiernych kopiach ikony w jej oryginalnych rozmiarach, przeznaczonych do kultu publicznego”, opatrzonych „certyfikatem” wiarygodności, z dokładną datacją, numerem seryjnym oraz podpisem i pieczęcią generała redemptorystów. Oprócz wiernych wizerunków sporządzanych na desce zadbano także o mniej kosztowne litografie, których liczba do 1876 roku osiągnęła 120 tysięcy. W Archiwum Generalnym Redemptorystów przechowywane są skrupulatne rejestry kopii cudownej ikony prowadzone przez brata zakonnego Carla Juana Baptistę Sinsa (1838–1884) i jego następców. Dzięki nim można zaobserwować ogromną dynamikę rozpowszechniania wizerunku Matki Bożej Nieustającej Pomocy. Apogeum tego procesu przypada na pierwsze dwie dekady XX wieku, kiedy rozesłano z Rzymu aż 3189 kopii.

Według informacji zawartych w inwentarzu kościelnym tłumaczenie atestu kopii, znajdującego się na odwrociu obrazu w Zakliczynie brzmi: „Ojciec Murray, najwyższy generał, przełożony dostojnik Zgromadzenia Najświętszego Zbawiciela. Wyznajemy i świadczymy, że ten obraz NMP jest uczyniony wiernie i dokładnie, według tegoż dawnego cudownego jasnego wzoru pod tytułem Nieustającej Pomocy niegdyś w kościele św. Marty w starym mieście, teraz w innym, św. Alfonsa Marii Liguoriego z możliwością adoracji i z Rzymu, stolicy Watykanu koroną złotą oznaczony. W obecności wiernych. Rzym, w Kolegium naszym Najświętszego Zbawiciela, ku czci św. Alfonsa, dnia 2 maja roku 1931. Numer [kopii] 5387”.

Streszczenie

Obraz Matki Boskiej Nieustającej Pomocy został ufundowany przez pracowników Fabryki „Ziarno” w Krakowie: Franciszka Wylęgałę, Władysława Włodarczyka oraz Jana Nowaka z Czechówki w 1931 roku. Dzieło jest wzorowane na ikonie, którą według legendy namalował prawosławny malarz S. Lazzaro w XI lub XII wieku. Obecnie oryginał znajduje się w kościele Redemptorystów św. Alfonsa w Rzymie (nieopodal bazyliki Santa Maria Maggiore). Wizerunek w XIX wieku spopularyzowali redemptoryści, a następnie rozpowszechnili go na całym świecie.

Bibliografia