Matka Boska Niepokalanie Poczęta

Dzieje zabytku

Obraz został zamówiony po pożarze kościoła w 1867 roku, w którym spłonęła część wystroju malarskiego ołtarzy bocznych. Obraz namalował krakowski malarz Teodor Baltazar Stachowicz. W 1997 roku konserwację obrazu przeprowadziły: Kinga Kuzemczak i Danuta Przęda.

Opis

Obraz w kształcie stojącego prostokąta, zamkniętego łukiem półkolistym. W centrum kompozycji ukazana Matka Boska w całej postaci, stojąca na globie ziemskim, prawą stopą depcząca węża, a lewą półksiężyc. Prawa noga Marii delikatnie ugięta w kolanie, lewa ręka, w której trzyma gałązkę białej lilii położona na piersi, zaś prawa ręka Marii wyciągnięta przed siebie, a głowa lekko uniesiona w górę. Twarz Marii szeroka, o masywnych policzkach, ze wzrokiem zwróconym ku górze. Włosy długie, z przedziałkiem pośrodku, spływające na ramiona i plecy; wokół głowy wieniec z dwunastu gwiazd oraz złoty nimb w kształcie gwiazdy o dwunastu ramionach. Matka Boska ubrana w długą, białą suknię z długimi rękawami, przewiązaną w talii różową wstęgą oraz ciemnoniebieski płaszcz zarzucony na plecy; na stopach sandały. Nad głową Matki Boskiej umieszczona gołębica Ducha Świętego. Półksiężyc zwrócony rogami do góry, wąż ukazany z jabłkiem w pysku. Tło ciemne, w odcieniach ugru i szarości, w dolnej partii kłęby szarych chmur. Kolorystyka ciepła, pastelowa. Dominantą kolorystyczną jest błękitny płaszcz, modelunek miękki. Na wężu sygnatura „Teodor Stachowicz Kraków [...] 1867.” Gwiazdy oraz półksiężyc w formie złoconych aplikacji.

Zarys problematyki artystycznej

Obraz „Matka Boska Niepokalanie Poczęta” namalował w 1867 roku krakowski malarz Teodor Baltazar Stachowicz (1800-1873). Wizerunek ma cechy typowe dla malarstwa Stachowicza, m. in. delikatny modelunek ciała, rozmyte przejścia tonalne. Po przeciwnej stronie nawy kościoła, znajduje się drugi obraz malarza przedstawiający św. Józefa z Dzieciątkiem. Na obu dziełach w bardzo zbliżony sposób malowane są rysy twarzy, zwłaszcza w partii policzków i ust. Obrazy zostały zapewne zamówione po pożarze kościoła, który w 1867 roku strawił częściowo poprzedni wystrój malarski ołtarzy bocznych. Inne dzieła o tematyce religijnej Stachowicza można podziwiać w kościołach krakowskich: w klasztorze Dominikanek na Gródku – „Matka Boska Różańcowa ze św. Dominikiem i św. Katarzyną Sieneńską” z 1838 roku, w kościele św. Marka – „Apoteoza św. Doroty” z 1849 roku, w kościele św. Floriana – „Naigrywanie” z 1860 roku, w klasztorze Karmelitów Bosych – „Św. Jan od Krzyża”, a także poza Krakowem: „Św. Marek” w kościele św. Marka w Żywcu z 1834 roku, czy „Św. Barbara” w kościele św. Klemensa w Wieliczce. Artysta oprócz tematyki religijnej z zamiłowaniem podejmował się malowania widoków Krakowa i jego okolic, a także aktualnych wydarzeń z dziejów miasta, np. „Pożar Krakowa 18-21 lipca 1850” z 1850 roku. Matka Boska Niepokalanie Poczęta na obrazie Stachowicza została ukazana w tradycyjnej konwencji ikonograficznej, w nawiązaniu do słów z Apokalipsy św. Jana: „I wielki znak ukazał się na niebie: Niewiasta w słońce obleczona, I księżyc pod jej stopami, a na jej głowie wieniec z gwiazd dwunastu” (Ap 12,1). Symbolika księżyca pod stopami Marii jest wieloznaczna. Przeważnie tłumaczy się go jako symbol zła. Według komentatorów Apokalipsy rogi księżyca powinny być skierowane ku dołowi, gdyż oświetlało go z góry słońce, w które odziana jest Niewiasta. Zwykle jednak, ze względów kompozycyjnych artyści kierowali je ku górze, podobnie jak na obrazie w kościele w Czulicach. Wąż z jabłkiem w pysku umieszczony pod stopami Marii również oznacza walkę ze złem. Nawiązuje też do wydarzeń Starego Testamentu, w których postać Ewy odczytuje się jako prefigurację Matki Boskiej.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Streszczenie

Obraz „Matka Boska Niepokalanie Poczęta” namalował w 1867 roku krakowski malarz Teodor Baltazar Stachowicz (1800-1873). Po przeciwnej stronie nawy kościoła, znajduje się drugi obraz malarza przedstawiający św. Józefa z Dzieciątkiem. Obrazy zostały zamówione po pożarze kościoła, który w 1867 roku częściowo strawił poprzedni wystrój malarski ołtarzy bocznych.

Bibliografia