Krucyfiks

Dzieje zabytku

Rzeźba została wykonana w latach trzydziestych XV wieku. Odnotowano ją w aktach wizytacji biskupiej z 1748 roku: „Effigies Crucifixi stylo veteri sculpta in medio ecclesiae”. Rzeźba pierwotnie mogła znajdować się na łuku tęczowym kościoła. W 1867 roku została umieszczona na zewnątrz świątyni, przy Ogrójcu. Do kościoła wróciła w 1969 roku i została poddana konserwacji. Kolejną wykonano w latach 2010-2011. Obie ręce oraz część nóg poniżej goleni były rekonstruowane w trakcie różnych konserwacji.

Opis

Figura Chrystusa przybita do krzyża trzema gwoździami pełna, niedrążona. Ciało w niewielkim zwisie, głowa delikatnie opada na prawy bark, stopy skrzyżowane w układzie prawa na lewą. Sylwetka podkreślona wydatną klatką piersiową, z wyraźnie zaznaczoną linią żeber i mostka, a także z precyzyjnie ukazaną anatomią. Twarz podłużna, z długim nosem, przymkniętymi oczami, okolona brodą ułożoną w długie, równolegle opadające, proste pukle. Włosy długie, brązowe, spływające na plecy oraz z przodu dwoma, silnie skręconymi lokami. Na głowie zielona korona cierniowa, a wokół niej nimb krzyżowy złożony z trzech wiązek promieni. Perizonium ciasno oplatające biodra, z dwoma zwisami po bokach, po lewej stronie dłuższym. Polichromia ciała naturalistyczna z delikatnie zaznaczonymi śladami męki, perizonium, gwoździe i nimb złocone. Nad głową Chrystusa titulus w formie pionowej banderoli z napisem „J[esus] N[azarenus] / R[ex] J[udaeorum]”.

Zarys problematyki artystycznej

Józef Dutkiewicz zaliczył omawiany krucyfiks do tzw. czwartej grupy typu krakowskiego, obejmującej 17 rzeźb, należących do stylu miękkiego. Typ ten jest szeroko rozpowszechniony zarówno w Małopolsce południowej, jak i północnej, a nawet w Wielkopolsce, więc ustalenie jednego miejsca produkcji jest trudne. Krucyfiks formalnie odpowiada rzeźbom Ukrzyżowanego powstającym w pierwszej połowie XV wieku. Smukłe i wychudzone ciało, podkreśla wydatna klatka piersiowa i wąska talia, biodra oplata miękko drapowane i ciasno oplecione perizonium. Dwa pukle włosów, ułożone wzdłuż twarzy Chrystusa oraz promienisty nimb krzyżowy zostały dosztukowane w czasie baroku. Nazwa krucyfiks pochodzi od łacińskiego słowa „crucifixus” i oznacza „przybity do krzyża”. Nad jego głową znajduje się titulus, czyli tabliczka z napisem winy, skróconym do liter INRI (łac. Iesus Nazarenus Rex Iudaeorum), czyli Jezus Nazarejczyk Król Żydów, zgodnie z opisem w Ewangelii św. Jana: „Wypisał też Piłat tytuł winy i kazał go umieścić na krzyżu. A było napisane: «Jezus Nazarejczyk, Król Żydowski». Ten napis czytało wielu Żydów, ponieważ miejsce, gdzie ukrzyżowano Jezusa, było blisko miasta. A było napisane w języku hebrajskim, łacińskim i greckim. Arcykapłani żydowscy mówili do Piłata: «Nie pisz: Król Żydowski, ale że On powiedział: Jestem Królem Żydowskim». Odparł Piłat: «Com napisał, napisałem»” (J 19,19-22).

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Stan zachowania dobry, rzeźba po konserwacji.

Streszczenie

Krucyfiks został wykonany w latach trzydziestych XV wieku. Józef Dutkiewicz zaliczył go do tzw. czwartej grupy typu krakowskiego, obejmującej 17 rzeźb, należących do stylu miękkiego. Typ ten był szeroko rozpowszechniony zarówno w Małopolsce południowej, jak i północnej, a nawet w Wielkopolsce, więc trudne jest ustalenie ostatecznego miejsca produkcji. Krucyfiks formalnie odpowiada rzeźbom Ukrzyżowanego powstałym w pierwszej połowie XV wieku. Dwa pukle włosów, ułożone wzdłuż twarzy Chrystusa oraz promienisty nimb krzyżowy zostały dosztukowane w okresie baroku.

Bibliografia