Kościół Matki Boskiej Częstochowskiej w Mętkowie

Dzieje zabytku

Kościół został wybudowany w 1771 roku dla parafii Niegowić koło Bochni i nosił wezwanie Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny. Został przeniesiony do Mętkowa w latach 1972-1974. W 1978 roku artysta Zygmunt Wirgiliusz z Krakowa wykonał polichromię wnętrza. W 1983 roku zamontowano ogrzewanie elektryczne, w 2013 roku wyremontowano dach i ocieplono strop. Od 2009 roku trwają prace konserwatorskie we wnętrzu kościoła.

Opis

Kościół z drewna modrzewiowego o konstrukcji zrębowej, na betonowej podmurówce, otoczony drewnianym ogrodzeniem. Bryła składa się z korpusu nawowego na planie prostokąta oraz z wydłużonego, prostokątnego prezbiterium z zakrystią na przedłużeniu, węższego od nawy, zakończonego ścianą prostą, skierowanego na południe. Od strony północnej dobudowana jest prostokątna kruchta, od zachodu dwa przedsionki na dwóch skrajnych bokach – przy nawie i prezbiterium.
Trójprzęsłowe prezbiterium nakryte jest sklepieniem pozornym zwierciadlanym, które przedłuża się nad nawę środkową. Ściany prezbiterium artykułowane pilastrami dzielą je na trzy przęsła. Kapitele pilastrów dźwigają nasadniki, które podtrzymują gzymsik. Przedłużeniem kapiteli w strefie stropu są płaskie belki biegnące przez całą jego szerokość, wyznaczając tym samym pola, w których umieszczono polichromię. Po obu stronach ołtarza drzwi w kształcie stojącego prostokąta. Prezbiterium od korpusu nawowego oddzielone silnie wystającą belką sklepienia oraz belką tęczową z grupą Ukrzyżowania.
Korpus o trzech nawach o układzie halowym, z których środkowa jest dwa razy szersza od bocznych, trójprzęsłowa, z nawami oddzielonymi kanelowanymi filarami z nasadnikami podtrzymującymi gzyms. Nawy boczne nakryte kolebką. Na linii filarów pilastry na ścianach, łączą je poprzeczne belki sklepienia. W ostatnim przęśle chór muzyczny wsparty na dwóch filarach, z pełnym parapetem występującym w części środkowej trójbocznie do przodu. Jego krawędź dolna dekorowana jest lambrekinem. Ściany kościoła pokryte polichormią, pomalowane na jasnożółto, z jasnozielonymi podporami i brązowymi liniami podziału stropu. Te elementy wyznaczają ramy wypełnione polami z dekoracją ornamentalną w kształcie prostokątów i scenami figuralnymi zamkniętymi w kołach.
Otwory okienne w drugim i trzecim przęśle nawy, od wschodu i zachodu, prostokątne. Także w prezbiterium po jednym prostokątnym oknie z każdej strony. Od strony wejścia dwa niewielkie okna prostokątne ponad kruchtą. Na ścianie zamknięcia zakrystii cztery prostokątne, symetrycznie rozłożone okna.
Fasada poprzedzona przedsionkiem w kształcie prostopadłościanu nakrytego dachem dwuspadowym, z przyczółkiem. Otwór drzwiowy w formie stojącego prostokąta, a w szczycie przyczółka trójkątne, wielodzielne okienko. Fasada w kształcie leżącego prostokąta z trójkątnym szczytem, części oddzielone daszkiem pulpitowym. Po dwóch stronach przedsionka prostokątne okna, w szczycie fasady nakryty daszkiem krucyfiks.
Elewacje zewnętrzne na podmurówce, artykułowane jedynie pionowymi, wystającymi przed lico belkami, przeprute oknami. Nad nawą i prezbiterium dachy dwuspadowe, nad prezbiterium niższy niż nad nawą, kryty blachą. Nad nawą wieżyczka na sygnaturkę zwieńczona cebulastym hełmem i krzyżem na szczycie. Na końcach dachu przy prezbiterium i nawie metalowe krzyże.

Zarys problematyki artystycznej

Drewno, jako materiał trudny w użyciu, lecz za to tani i dostępny, nie było podatne na tworzenie śmiałych form barokowych, jakie prezentowała wtedy architektura murowana. I choć zdarzały się realizacje nawiązujące do nowych nurtów, w przypadku kościoła w Mętkowie trzymano się starych wypracowanych w tym materiale wzorców, a wręcz dążono do uproszczenia bryły, co mogło wynikać z braku umiejętności budowniczych lub podejścia utylitarnego. Kościół wzbogacono, prócz trójnawowego układu, o barokizujące, stosunkowo proste w realizacji elementy, takie jak kolebkowe pozorne sklepienie zwierciadlane, sklepienia naw bocznych, filary międzynawowe z rzeźbionymi głowicami, ciesielskie pseudopilastry, szalowanie ścian, które utworzyło gładkie płaszczyzny. W bryle zaznacza się również typowa dla tego okresu dążność do podwyższania ścian, obniżania dachów, powiększania okien i umieszczania ich po obu stronach, nie jak to było dawniej jedynie od południa. Rytmizacja wnętrza wyznaczyła podziały dla dekoracji ściennej. Dodatkiem architektonicznym niemal każdego powstającego lub remontowanego w tym okresie kościoła stała się, uwidoczniona również w bryle mętkowskiego kościoła, wieżyczka na sygnaturkę.
Warte uwagi są trzy ołtarze pochodzące z drugiej połowy XVIII wieku, a w lewym ołtarzu bocznym renesansowy obraz św. Anny Samotrzeć malowany w technice temperowej na desce. W prezbiterium można oglądać późnobarokową ambonę i chrzcielnicę, a na ścianach zabytkowe stacje drogi krzyżowej z pierwszej połowy XIX wieku.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Od 2009 roku trwają prace konserwatorskie we wnętrzu kościoła.

Streszczenie

Kościół został wybudowany w 1771 roku dla parafii Niegowić koło Bochni. Ufundowała go Teresa z Sędzimirów Grzębska, nosił wezwanie Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny. Został przeniesiony do Mętkowa w latach 1972-1974, w jego ponownej budowie uczestniczyli górale ze Spisza. Warte uwagi są trzy ołtarze pochodzące z drugiej połowy XVIII wieku, a w lewym ołtarzu bocznym renesansowy obraz św. Anny Samotrzeć malowany w technice temperowej na desce. W prezbiterium można oglądać późnobarokową ambonę i chrzcielnicę, a na ścianach zabytkowe stacje drogi krzyżowej z pierwszej połowy XIX wieku.

Bibliografia