Dzwonnica

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
wielicki
Gmina
Gdów
Miejscowość
Niegowić
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Niegowić
Parafia
Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny
Kościół
Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny
Tagi
architektura drewniana dzwonnica Mętków
Identyfikator
DZIELO/11713
Kategoria
dzwonnica
Ilość
1
Czas powstania
1771 rok (?)
Miejsce (państwo, miasto, region geograficzny)
Małopolska
Technika i materiał
drewno, piaskowiec, kamień łamany, blacha miedziana, techniki stolarskie, snycerskie i blacharskie
Autor noty katalogowej
Maria Działo
Domena Publiczna

Dzieje zabytku

Pierwsza wzmianka o dzwonnicy w Niegowici, z kopułą krytą gontem pochodzi z 1598 roku. Kolejna pojawiła się w wizytacji biskupiej z 1665 roku, w której wizytator diecezjalny, dostrzegając zniszczenia dzwonnicy, nakazał wymienić dębowe podwaliny. Dzwonnica ukształtowana w obecnej formie powstała zapewne po pożarze z 1761 roku. Zdaniem Piotra Szlezyngera, badacza kościoła w Niegowici powstała w 1771 roku. Według innych autorów opracowań dotyczących zabytków w Niegowici – w 1819 roku. Dzwonnica początkowo była usytuowana od południowej strony drewnianej świątyni, a od 1973 roku stoi na osi wejścia do nowego kościoła. 9 kwietnia 1960 wpisano ją do rejestru zabytków województwa małopolskiego. Była poddana konserwacji w latach 1911, 1997 i 2001. Podczas ostatniej odnaleziono napis na belce konstrukcyjnej: „Z Pierzchowa Jakub Kostuch malował dzwonnice dnia 18 października 1819”. Do tej pory mylnie odczytywany jako: „Z Cichawy Jakub Kostuch budował dzwonnice dnia 18 października 1819”. Oryginalna belka eksponowana jest w Muzeum im. S. Fischera w Bochni. Na innej belce odkryto inny napis, w większej części zniszczony nacięciami „W roku 1819...”. Poprzednie dzwony, zawieszone w dzwonnicy były odlane w 1921 roku, jednak zostały skonfiskowane przez Niemców podczas drugiej wojny światowej. Nosiły imiona Matki Boskiej Częstochowskiej oraz świętych Stanisława i Kazimierza. Obecne zamówiono w 1946 roku w odlewni Karola Szwabego w Bielsku-Białej z wizerunkami Matki Boskiej Częstochowskiej, św. Stanisława i św. Kazimierza. Dzwony uroczyście konsekrowano 22 września 1946 roku. Dawniej dzwonnica wchodziła w skład zespołu sakralnego z drewnianym kościołem, przeniesionym do Mętkowa. Tam też wykonano jej kopię.

Opis

Dzwonnica na planie kwadratu, dwukondygnacyjna, zwieńczona hełmem z latarnią na szczycie. Kondygnacja dolna, murowana, na cokole, przepruta przez środek bramą o półkolistym wykroju, ujęta w narożnikach lizenami, podtrzymującymi gzyms i nakryta pulpitowym daszkiem. Kondygnacja górna, drewniana, węższa i wyższa, oszalowana deskami w układzie pionowym z listwowaniem, z dwoma małymi otworami okiennymi na każdej ścianie. Hełm cebulasty z ośmioboczną latarnią, zwieńczoną zwielokrotnioną formą spłaszczonej kopułki z kulą i ażurowym krzyżem na szczycie. Trzy dzwony zawieszone na oddzielnej konstrukcji w kształcie trzech krosien. Przyziemie oraz klatka schodowa prowadząca na dzwony nakryte ceglanymi sklepieniami kolebkowymi, a ponad sklepieniem dolnej kondygnacji strop drewniany nakryty powałą. Schody zewnętrzne, prowadzące do bramy pokryte okładziną kamienną, z jednej strony betonowe.

Zarys problematyki artystycznej

Dzwonnicę w Niegowici według Mariana Korneckiego należy omawiać poza przyjętą, ogólną systematyką tego typu architektury sakralnej. Należy ona bowiem do nietypowego rodzaju dzwonnicy murowano-drewnianej. Podobne połączenia materiałów znajdują się w kościołach murowanych, na których ustawiono wieżę z drewnianą częścią dzwonową (kościoły w Dębnie koło Wojnicza, w Ruszczy i Gnojniku – w dwóch ostatnich piętra drewniane wymieniono w XX wieku na ceglane), a także w wolnostojącej dzwonnicy przy kościele św. Katarzyny w Krakowie oraz przy kościele w Raciborowicach. Obok dzwonnicy znajdował się drewniany kościółek o konstrukcji zrębowej na podmurówce z 1771 roku, przeniesiony do Mętkowa. Podobne zespoły sakralne z wolnostojącą dzwonnicą dostrzec można w drewnianych kościołach w Małopolsce z połowy XVIII wieku w Gołczy, Cerekwi, Krzyżanowicach i Więcławicach.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dzwonnica została odrestaurowana w 1911, 1997 i 2001 roku.

Streszczenie

Zdaniem Piotra Szlezyngera, badacza kościoła w Niegowici dzwonnica powstała w 1771 roku. Dzwonnica początkowo była usytuowana od południowej strony drewnianej świątyni, a od 1973 roku stoi na osi wejścia do nowego kościoła. 9 kwietnia 1960 roku wpisano ją do rejestru zabytków województwa małopolskiego. Poprzednie dzwony, zawieszone w dzwonnicy były odlane w 1921 roku, jednak zostały skonfiskowane przez Niemców podczas drugiej wojny światowej. Nosiły imiona Matki Boskiej Częstochowskiej oraz świętych Stanisława i Kazimierza. Obecne zamówiono w 1946 roku w odlewni Karola Szwabego w Bielsku-Białej z wizerunkami Matki Boskiej Częstochowskiej, św. Stanisława i św. Kazimierza. Dzwony uroczyście konsekrowano 22 września 1946. Dawniej dzwonnica wchodziła w skład zespołu sakralnego z drewnianym kościołem, przeniesionym do Mętkowa. Tam też wykonano jej kopię. Dzwonnicę w Niegowici według Mariana Korneckiego należy omawiać poza przyjętą, ogólną systematyką tego typu architektury sakralnej. Należy ona bowiem do nietypowego rodzaju dzwonnicy murowano-drewnianej. Podobne połączenia materiałów znajdują się w kościołach murowanych, na których ustawiono wieżę z drewnianą częścią dzwonową (kościoły w Dębnie koło Wojnicza, w Ruszczy i Gnojniku – w dwóch ostatnich piętra drewniane wymieniono w XX wieku na ceglane), a także w wolnostojącej dzwonnicy przy kościele św. Katarzyny w Krakowie oraz przy kościele w Raciborowicach. Obok dzwonnicy znajdował się drewniany kościółek o konstrukcji zrębowej na podmurówce z 1771 roku, przeniesiony do Mętkowa. Podobne zespoły sakralne z wolnostojącą dzwonnicą dostrzec można w drewnianych kościołach w Małopolsce z połowy XVIII wieku w Gołczy, Cerekwi, Krzyżanowicach i Więcławicach.

Bibliografia

Szlezynger Piotr, "Początek drogi. Pierwsza parafia księdza Karola Wojtyły pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Niegowici", Niegowić 2016
Brykowski Ryszard, Kornecki Marian, "Drewniane kościoły w Małopolsce Południowej", Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1984
Kornecki Marian, "Drewniane kościoły w Małopolsce", Kraków 2000
Szlezynger Piotr, "Kościół parafialny w Niegowici – historia i problemy konserwatorskie" , „Ochrona Zabytków” , s. 47-67

Jak cytować?

Maria Działo, "Dzwonnica", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/dzwonnica-12

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności