Dzwonnica

Dzieje zabytku

Pierwsza wzmianka o dzwonnicy w Niegowici, z kopułą krytą gontem pochodzi z 1598 roku. Kolejna pojawiła się w wizytacji biskupiej z 1665 roku, w której wizytator diecezjalny, dostrzegając zniszczenia dzwonnicy, nakazał wymienić dębowe podwaliny. Dzwonnica ukształtowana w obecnej formie powstała zapewne po pożarze z 1761 roku. Zdaniem Piotra Szlezyngera, badacza kościoła w Niegowici powstała w 1771 roku. Według innych autorów opracowań dotyczących zabytków w Niegowici – w 1819 roku. Dzwonnica początkowo była usytuowana od południowej strony drewnianej świątyni, a od 1973 roku stoi na osi wejścia do nowego kościoła. 9 kwietnia 1960 wpisano ją do rejestru zabytków województwa małopolskiego. Była poddana konserwacji w latach 1911, 1997 i 2001. Podczas ostatniej odnaleziono napis na belce konstrukcyjnej: „Z Pierzchowa Jakub Kostuch malował dzwonnice dnia 18 października 1819”. Do tej pory mylnie odczytywany jako: „Z Cichawy Jakub Kostuch budował dzwonnice dnia 18 października 1819”. Oryginalna belka eksponowana jest w Muzeum im. S. Fischera w Bochni. Na innej belce odkryto inny napis, w większej części zniszczony nacięciami „W roku 1819...”. Poprzednie dzwony, zawieszone w dzwonnicy były odlane w 1921 roku, jednak zostały skonfiskowane przez Niemców podczas drugiej wojny światowej. Nosiły imiona Matki Boskiej Częstochowskiej oraz świętych Stanisława i Kazimierza. Obecne zamówiono w 1946 roku w odlewni Karola Szwabego w Bielsku-Białej z wizerunkami Matki Boskiej Częstochowskiej, św. Stanisława i św. Kazimierza. Dzwony uroczyście konsekrowano 22 września 1946 roku. Dawniej dzwonnica wchodziła w skład zespołu sakralnego z drewnianym kościołem, przeniesionym do Mętkowa. Tam też wykonano jej kopię.

Opis

Dzwonnica na planie kwadratu, dwukondygnacyjna, zwieńczona hełmem z latarnią na szczycie. Kondygnacja dolna, murowana, na cokole, przepruta przez środek bramą o półkolistym wykroju, ujęta w narożnikach lizenami, podtrzymującymi gzyms i nakryta pulpitowym daszkiem. Kondygnacja górna, drewniana, węższa i wyższa, oszalowana deskami w układzie pionowym z listwowaniem, z dwoma małymi otworami okiennymi na każdej ścianie. Hełm cebulasty z ośmioboczną latarnią, zwieńczoną zwielokrotnioną formą spłaszczonej kopułki z kulą i ażurowym krzyżem na szczycie. Trzy dzwony zawieszone na oddzielnej konstrukcji w kształcie trzech krosien. Przyziemie oraz klatka schodowa prowadząca na dzwony nakryte ceglanymi sklepieniami kolebkowymi, a ponad sklepieniem dolnej kondygnacji strop drewniany nakryty powałą. Schody zewnętrzne, prowadzące do bramy pokryte okładziną kamienną, z jednej strony betonowe.

Zarys problematyki artystycznej

Dzwonnicę w Niegowici według Mariana Korneckiego należy omawiać poza przyjętą, ogólną systematyką tego typu architektury sakralnej. Należy ona bowiem do nietypowego rodzaju dzwonnicy murowano-drewnianej. Podobne połączenia materiałów znajdują się w kościołach murowanych, na których ustawiono wieżę z drewnianą częścią dzwonową (kościoły w Dębnie koło Wojnicza, w Ruszczy i Gnojniku – w dwóch ostatnich piętra drewniane wymieniono w XX wieku na ceglane), a także w wolnostojącej dzwonnicy przy kościele św. Katarzyny w Krakowie oraz przy kościele w Raciborowicach. Obok dzwonnicy znajdował się drewniany kościółek o konstrukcji zrębowej na podmurówce z 1771 roku, przeniesiony do Mętkowa. Podobne zespoły sakralne z wolnostojącą dzwonnicą dostrzec można w drewnianych kościołach w Małopolsce z połowy XVIII wieku w Gołczy, Cerekwi, Krzyżanowicach i Więcławicach.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dzwonnica została odrestaurowana w 1911, 1997 i 2001 roku.

Streszczenie

Zdaniem Piotra Szlezyngera, badacza kościoła w Niegowici dzwonnica powstała w 1771 roku. Dzwonnica początkowo była usytuowana od południowej strony drewnianej świątyni, a od 1973 roku stoi na osi wejścia do nowego kościoła. 9 kwietnia 1960 roku wpisano ją do rejestru zabytków województwa małopolskiego. Poprzednie dzwony, zawieszone w dzwonnicy były odlane w 1921 roku, jednak zostały skonfiskowane przez Niemców podczas drugiej wojny światowej. Nosiły imiona Matki Boskiej Częstochowskiej oraz świętych Stanisława i Kazimierza. Obecne zamówiono w 1946 roku w odlewni Karola Szwabego w Bielsku-Białej z wizerunkami Matki Boskiej Częstochowskiej, św. Stanisława i św. Kazimierza. Dzwony uroczyście konsekrowano 22 września 1946. Dawniej dzwonnica wchodziła w skład zespołu sakralnego z drewnianym kościołem, przeniesionym do Mętkowa. Tam też wykonano jej kopię. Dzwonnicę w Niegowici według Mariana Korneckiego należy omawiać poza przyjętą, ogólną systematyką tego typu architektury sakralnej. Należy ona bowiem do nietypowego rodzaju dzwonnicy murowano-drewnianej. Podobne połączenia materiałów znajdują się w kościołach murowanych, na których ustawiono wieżę z drewnianą częścią dzwonową (kościoły w Dębnie koło Wojnicza, w Ruszczy i Gnojniku – w dwóch ostatnich piętra drewniane wymieniono w XX wieku na ceglane), a także w wolnostojącej dzwonnicy przy kościele św. Katarzyny w Krakowie oraz przy kościele w Raciborowicach. Obok dzwonnicy znajdował się drewniany kościółek o konstrukcji zrębowej na podmurówce z 1771 roku, przeniesiony do Mętkowa. Podobne zespoły sakralne z wolnostojącą dzwonnicą dostrzec można w drewnianych kościołach w Małopolsce z połowy XVIII wieku w Gołczy, Cerekwi, Krzyżanowicach i Więcławicach.

Bibliografia