Chrystus Ukrzyżowany ze św. Elżbietą i św. Katarzyną

Dzieje zabytku

Grupa była wcześniej ustawiona na belce tęczowej dzielącej nawę od prezbiterium. Święta Elżbieta i św. Katarzyna zostały zamienione miejscami.

Opis

W centrum postać zmarłego Chrystusa, przybitego trzema gwoździami do krzyża. Postać w delikatnym zwisie, o szeroko rozłożonych ramionach i delikatnie przegiętej sylwetce. Duża głowa w koronie cierniowej opada na prawe ramię; twarz o sumarycznych rysach, okolona zarostem; włosy w postaci pukli opadają na ramię. Ciało naprężone, wychudzone, ekspresyjnie kształtowane, uwypuklone poszczególne elementy anatomiczne, z zaznaczonymi śladami męki. Perizonium w formie tkaniny ściśle opasującej biodra, drapowanej w spływające faliście fałdy, ze zwisem na prawym boku. Titulus w formie banderoli z napisem „INRI”.Po lewej stronie figura św. Elżbiety, zwróconej frontalnie z wyciągniętymi przed siebie rękami. Twarz pełna, niezindywidualizowana. Na nakrytej welonem głowie ma koronę. Postać ubrana w błękitną tunikę przepasaną w talii złotą szarfą i podwikę; na ramiona ma narzucony czerwony płaszcz. Po prawej postać św. Katarzyny Sieneńskiej w analogicznym układzie ciała. Twarz pełna, również niezindywidualizowana. Święta jest ubrana w habit dominikański. Karnacja postaci bardzo jasna.

Zarys problematyki artystycznej

Dawniej figury były ustawione na belce tęczowej dzielącej nawę od prezbiterium. Figura Ukrzyżowanego zlokalizowana w tym miejscu stanowi najbardziej znaczący element wyposażenia kościoła katolickiego. Historycznie rzecz ujmując, krzyż znajdował się, od czasów karolińskich, w połowie długości świątyni: lokowano tam ołtarz Krzyża Świętego. Wiązał się ideowo z miejscem ofiary eucharystycznej. Od XII wieku w kościołach zaczęto budować lektoria – ścianki dzielące prezbiterium przeznaczone dla duchowieństwa od nawy, w której gromadzili się wierni. W zwieńczeniu stawiano krzyż. Wraz z zanikiem lektoriów po soborze trydenckim krzyż wyniesiono aż do łuku symbolicznie dzielącego wspomniane części budowli. Niekiedy, jak w omawianym przypadku, wzbogacano scenę o dodatkowe osoby, tworząc tzw. grupę Ukrzyżowania. Inne nazwy krzyża umieszczonego w łuku tęczowym to krucyfiks triumfalny lub tęczowy. Miał on symbolicznie pośredniczyć w rozmowie wiernych z Bogiem. Krucyfiks tarnawski został uzupełniony o figury św. Katarzyny Sieneńskiej i św. Elżbiety. Ciało Chrystusa ma wyraźnie niewłaściwe proporcje, nie wynika to jednak z braku umiejętności rzeźbiarza, lecz z konwencji, którą przyjął. Na zbyt dużej głowie maluje się smutek i spokój, a subtelna, lekko wygięta poza kontrastuje z silnie zarysowanymi żebrami i wychudzonymi nogami.
Rzeźby świętych kobiet stanowią przykład słabej jakości dziewiętnastowiecznego snycerstwa. Co prawda proporcje ich ciał zostały oddane prawidłowo, jednak przybierają schematyczne pozy, układ rąk i twarze są prawie identyczne, a szaty łamią się nienaturalnie grubymi fałdami.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Streszczenie

Figury Chrystusa Ukrzyżowanego, św. Elżbiety oraz św. Katarzyny, które znajdowały się dawniej na belce tęczowej pochodzą z różnych okresów. Osiemnastowieczna rzeźba Chrystusa ukazanego w subtelnej pozie odwołuje się do uczuć wiernych, natomiast rzeźby świętych kobiet stanowią przykład słabej jakości dziewiętnastowiecznego snycerstwa.

Bibliografia