Sakralne Dziedzictwo Małopolski

Dzieje zabytku

Czworoboczny obraz z przedstawieniem Świętosława Milczącego przynależy do dekoracji zaplecka stalli ustawionych przy południowej ścianie prezbiterium kościoła w Niepołomicach. Stalle zostały wykonane w 1766 roku, o czym informuje napis na ich boku.

Opis

Obraz z przedstawieniem Świętosława Milczącego ujęty został w złoconą, profilowaną ramę zamkniętą półkoliście z uskokowo ściętymi narożnikami na dole. Całą postać Świętosława ukazano w ujęciu frontalnym, z głową zwróconą trzy czwarte w lewo na tle wnętrza architektonicznego z czerwono-beżową posadzką. Kapłan lewą ręką podtrzymuje wsparty na piersi brązowy krzyż, odchylony w lewą stronę. Natomiast prawą rękę ma lekko uniesioną i odsuniętą w bok. Jest to młody mężczyzna z owalną twarzą o mięsistym, wydatnym nosie i ustach, wyrazistych ciemnych oczach oraz rumianych policzkach. Na głowie otoczonej świetlistym nimbem ma krótkie, brązowe włosy. Ubrany jest w sutannę z koloratką w formie kołnierzyka, sięgającą kolan komżę z szerokimi rękawami, wiązaną pod szyją i obszytą koronką. Na ramionach ma nałożoną niebieską stułę pokrytą ornamentem kwiatowo-roślinnym. W lewej, górnej części obrazu widoczna jest bladoniebiesko-biała kotara. Z prawej strony kompozycji w głębi rozciąga się zimowy krajobraz utrzymany w pastelowej tonacji. Można w nim wyróżnić przykryte śniegiem wysokie drzewo, dom o siodłowym dachu oraz rzekę skutą lodem. Na horyzoncie ukazano różowo-niebieską zorzę. Pod obrazem widnieje czarny napis „V(ENERABILIS) SVETOSLAUS PRES(BYTER) in Circ(ii) M(ANSIONARIUS) E(CCLESIAE) B(EATAE) M(ARIAM) V(IRGINIS) C(RACOVIENSIS)”.
Poniżej na płycinie stalli znajduje się druga inskrypcja ujęta w profilowaną, złoconą ramę „UBI CRVX IBI LVX / IN SANCTITATE ET IVSTITIA SALVS ANIMAE”.

Zarys problematyki artystycznej

Pochodzący z 1766 roku obraz ukazuje Sługę Bożego Świętosława Milczącego (zm. 1489), mansjonarza przy kościele Mariackim w Krakowie. W żywotach Świętosława podkreśla się jego szczególne nabożeństwo do Pana Jezusa Ukrzyżowanego oraz kult maryjny. Zachowanie milczenia i ubóstwo były przypuszczalnie także sposobem uczczenia męki Pańskiej. Stąd też na obrazie niepołomickim kapłan Świętosław trzyma krzyż. Rzadko spotykanego Świętosława wyobraził z palcem na ustach malarz Łukasz (Porębski?) na obrazie „Felix Saeculum Cracoviae” (1626-1628) w kościele Bożego Ciała w Krakowie. Wydaje się, że jest to kompozycja autorska związana z kanonem pozostałych przedstawień w niepołomickich stallach.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry. Widoczne nieznaczne przetarcia warstwy malarskiej. W ramach pełnej konserwacji w 1978 roku Karol Pustelnik usunął przemalówki, uzupełnił grunty i ubytki warstwy malarskiej oraz rawerniksował lico obrazu.

Literatura

K. Sinko-Popielowa, Kościół w Niepołomicach, Rocznik Krakowski, 30 (1938), s. 103-104;
Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1, Województwo krakowskie, red. J. Szablowski, Warszawa 1953, s. 52;
P. Pękalski, Żywoty Świętych Patronów polskich, Kraków 1862, s. 87-94;
B. Frey-Stec, Felix Saeculum Cracovae, [w:] Wawel 1000-2000. Skarby Archidiecezji krakowskiej, red. J. A. Nowobilski, Kraków 2000, s. 69-70, il. 439.

Streszczenie

Pochodzący z 1766 roku obraz ukazuje Sługę Bożego Świętosława Milczącego (zm. 1489), mansjonarza przy kościele Mariackim w Krakowie. Trzymany przez niego krzyż nawiązuje do umiłowania rozważania męki Pańskiej.