Św. Paweł

Dzieje zabytku

Obraz prawdopodobnie powstał wraz z całym ołtarzem fundacji księdza Andrzeja Strzałkowskiego w latach 1700-1703. Ołtarz po raz pierwszy odnotowano w dwóch aktach wizytacji z 1728 roku o podobnie brzmiącym zapisie „Altaria […] 2-dum in majori choro à parte dextra S. Petri ad vincula elegantis structurae portatile. Mensam habet muratam”, następnie w wizytacji z 1748 roku „4tõ In majori choro S. Petro dicatõ, deaurato, ejus mensa murata per medium scissa, gradus unicus lapideus ruptus”, a także w 1783 roku „trzeci ołtarz […] z obrazem Sgo Piotra i Sgo Antoniego”. Pierwotnie na tym ołtarzu była ustawiona gotycka rzeźba Matki Boskiej z Dzieciątkiem, która obecnie znajduje się w Muzeum Archidiecezjalnym Kardynała Karola Wojtyły w Krakowie. Ołtarz wraz z rzeźbami oraz obramieniami obrazów został odnowiony w 1823 roku staraniem księdza Jana Tymińskiego, który „kazał poodnawiać ołtarzów pięć nadpsutych przez zaciekanie deszczów”. Prace przeprowadził miejscowy organista Wojciech Kozub „tak co do dorabiania sztuk snycerskich w figurach popsutych przez zaciek deszczów, iż snycerz lepiey nie potrafi, iako też przez danie nowego grontu i farb, niemniey srebra y złota tymże figurom i ramom w ołtarzach”. Kolejną konserwację ołtarza przeprowadził Bronisław Stelmachniewicz w 1885 roku, na której koszt złożyli się parafianie z Czubrowic, Szklar i Zawady, co zostało odnotowane z tyłu ołtarza. Ostatnia konserwacja została przeprowadzona w latach dziewięćdziesiątych XX wieku.

Opis

Obraz w kształcie stojącego owalu z przedstawieniem św. Pawła. Święty ukazany w półpostaci, delikatnie zwrócony w prawo, prawą ręką podnoszący palec wskazujący, a lewą wspierający się na księdze, opierając ją o stół. O jego lewe ramię oparty miecz. Twarz podłużna o wyraźnie podkreślonych kościach policzkowych, z długim nosem i dużymi oczami, wysokim czołem, okolona długą i częściowo siwą brodą. Włosy średniej długości, ciemnobrązowe. Nad głową ma złoty i okrągły nimb. Ubrany jest w zieloną suknię z długimi rękawami oraz czerwony płaszcz, zapięty na prawym ramieniu. Tło obrazu jednolite, ciemnobrązowe, z delikatną smugą żółtego światła, padającą z lewej, górnej strony obrazu. Rama drewniana, rzeźbiona z wici wawrzynu, o listkach naprzemiennie malowanych na zielono i złoto.

Zarys problematyki artystycznej

Obraz przedstawia św. Pawła, który w młodości był tkaczem namiotów i gorliwym prześladowcą chrześcijan. W cudowny sposób jednak nawrócił się i ochrzcił, przyjmując imię Paweł, a następnie rozpoczął działalność apostolską. Został ścięty w Rzymie w czasie prześladowań chrześcijan przez cesarza Nerona. Upadająca głowa świętego miała odbić się trzy razy od ziemi, a w tych miejscach wytrysnęły źródła. Obecnie znajduje się w tym miejscu kościół San Paolo alle Tre Fontane. Święty Paweł został ukazany z księgą w ręku, symbolizującą jego udział w misji apostolskiej. Atrybut ten pojawił się w ikonografii świętego już w sztuce wczesnochrześcijańskiej. W drugiej ręce św. Paweł trzyma miecz, nawiązujący do jego męczeńskiej śmierci. Miecz był przypisywany apostołowi dopiero po XIII wieku, znacznie później niż klucze u św. Piotra. Niestety nieznany jest autor tego dzieła. Fundatorem ołtarza, w którym umieszczono omawiany obraz był ksiądz Andrzej Strzałkowski, pleban racławicki w latach 1684-1704, a wcześniej wikary w kościele pw. Wszystkich Świętych w Krakowie. W kościele w Racławicach, na ścianie zachodniej, pod chórem muzycznym znajdują się jego portret oraz epitafium. Drugi wizerunek duchownego został umieszczony na ołtarzu Ukrzyżowania w obrazie stanowiącym tło krucyfiksu w polu głównym nastawy. Fundator został ukazany wraz z pięcioma członkami Bractwa Ubogich Chrystusa Pana między Matką Bożą, a krucyfiksem. Z jego ust płynie modlitwa: „Qui me plasmasti miserere mei” (Któryś mnie utworzył, zmiłuj się nade mną).

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Warstwa malarska silnie ściemniała i zabrudzona, spłowiały werniks.

Streszczenie

Obraz św. Pawła prawdopodobnie powstał wraz z całym ołtarzem fundacji księdza Andrzeja Strzałkowskiego w latach 1700-1703. Święty Paweł został ukazany z księgą w ręku, symbolizującą jego udział w misji apostolskiej. Atrybut ten pojawił się w ikonografii świętego już w sztuce wczesnochrześcijańskiej. W drugiej ręce św. Paweł trzyma miecz, nawiązujący do jego męczeńskiej śmierci. Niestety nie jest znany autor tego dzieła.

Bibliografia