Św. Mateusz Ewangelista

Dzieje zabytku

Figura św. Mateusza powstała zapewne w pierwszej ćwierci XVIII wieku. Według notatek proboszcza Józefa Świstka (1926-1928) nastawa z rzeźbami została sprowadzona do nowo wybudowanego kościoła w Piekielniku przez poprzedniego proboszcza Józefa Szmolko w latach 1882-1884. Nie ma pewności co do informacji pochodzącej z powyższego zapisu, jakoby ołtarz miał być przywieziony z Lipnicy Wielkiej.

Opis

Święty ukazany frontalnie, z głową skierowaną w lewo, w kontrapoście, obie ręce ma ugięte, wyciągnięte do przodu. Twarz ma pociągłą, o małych oczach, ściągniętych brwiach, dużym nosie, szerokich ustach, okoloną długą brodą opadającą na pierś oraz krótkimi ciemnobrązowymi włosami. Ubrany jest w zieloną tunikę, przepasaną w talii złotą szarfą oraz srebrzony płaszcz z pomarańczową podszewką, zarzucony na prawe ramię i otaczający postać w partii bioder. Przy lewej nodze świętego postać klęczącego putta, unoszącego w prawej ręce dzbanuszek. Polichromia ciała figur naturalistyczna.

Zarys problematyki artystycznej

Figury apostołów ze zwieńczenia ołtarza bocznego różnią się pod względem formalnym od rzeźb królów węgierskich umiejscowionych na poziomie pierwszej kondygnacji. Charakteryzuje je znamienny typ twarzy ze ściągniętymi brwiami. Figury są statyczne, blokowe, z rękami przyciśniętymi do korpusu, pozbawione ekspresji. Tkanina modelowana jest w sposób uproszczony. W dotychczasowej literaturze figura była identyfikowana jako św. Augustyn, w związku z towarzyszącą jej postacią dziecka z dzbanuszkiem. Miało ono odwoływać się do opowieści związanej ze świętym, według której spotkał nad morzem chłopca przelewającego łyżką lub muszlą wodę do wykopanego w ziemi dołka (historia o tajemnicy Trójcy Świętej). W tej ikonografii św. Augustyn zawsze występował w stroju biskupim, a chłopiec trzymał łyżkę lub muszlę. Omawiana rzeźba ubrana jest w tunikę i płaszcz, a towarzysząca mu postać dziecięca trzyma dzbanuszek, co nie odpowiada sposobowi przedstawienia tego świętego. Figurę można identyfikować jako św. Mateusza Ewangelistę, którego symbolem jest człowiek, w tym przypadku dziecko. Wydaje się, że w zaciśniętej prawej dłoni święty mógł pierwotnie trzymać pióro, co wskazuje na to, że dziecko w wyciągniętej do góry ręce ma kałamarz. Ubiór świętego oraz towarzysząca mu postać są zgodne z jego ikonografią. Święty Mateusz był celnikiem, którego Jezus powołał na swojego ucznia. Jest autorem pierwszej Ewangelii. W ikonografii ukazywany jest z postacią człowieka. Ten sposób przedstawiania świętego przyjął się dzięki nawiązaniu do wizji istot apokaliptycznych proroka Ezechiela (Ez 1, 10), których postacie odnosiło się do ewangelistów. Jednocześnie św. Hieronim przypisał tym czterem świętym atrybuty w oparciu o pierwsze rozdziały ich Ewangelii. Świętemu Mateuszowi odpowiadał człowiek, ponieważ rozpoczął swoją Ewangelię od przedstawienia rodowodu Chrystusa.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Przetarcia i ubytki polichromii i srebrzeń, zabrudzenia.

Streszczenie

Figura św. Mateusza powstała zapewne w pierwszej ćwierci XVIII wieku. Według notatek proboszcza Józefa Świstka (1926-1928) nastawa z rzeźbami została sprowadzona do nowo wybudowanego kościoła w Piekielniku przez poprzedniego proboszcza Józefa Szmolko w latach 1882-1884 z Lipnicy Wielkiej. W dotychczasowej literaturze figura była błędnie identyfikowana jako św. Augustyn. Rzeźba przedstawia św. Mateusza Ewangelistę, którego symbolem jest człowiek (w tym przypadku dziecko).

Bibliografia