Św. Mateusz

Dzieje zabytku

Ksiądz Stanisław Osuchowski, proboszcz parafii wielickiej w latach 1852-1865, zamówił i umieścił figury czterech ewangelistów w niszach ścian kaplicy Morsztynów. Przed 1933 rokiem rzeźby usunięto z kaplicy, a w 1996 roku zdjęto je ze strychu w stanie dość znacznego zniszczenia. Po poddaniu ich działaniom konserwatorskim polegającym na uzupełnieniu brakujących części i nałożeniu polichromii oraz złoceń, rzeźby ustawiono na powrót w niszach kaplicy.

Opis

Rzeźba drążona, postać umieszczona na cokole przedstawiająca św. Mateusza. Święty ukazany w pozycji stojącej, w kontrapoście, z lewą nogą odwiedzioną do tyłu i z głową skręconą lekko w lewą stronę. Prawa ręka wyprostowana, sięga w dół w kierunku drugiej postaci (pełniącej rolę atrybutu na dole, wyobrażonej przy nodze świętego), lewa ugięta, podtrzymuje otwartą księgę. Pociągłą twarz świętego okala ciemna, długa, falowana broda i wąsy. Włosy krótkie, kręcone. Święty jest ubrany w beżową suknię z podwiniętymi rękawami, przewiązaną w pasie oraz złoty płaszcz zarzucony na lewy bark i przechodzący przez prawe ramię na lewe biodro, gdzie łamie się on w twarde fałdy. Dwa końce tkaniny spływają kaskadowo w dół. Stopy bose. Przy lewej nodze świętego proporcjonalnie zmniejszona postać ludzka ukazana frontalnie, w pozycji stojącej, z prawą nogą wysuniętą do przodu i z prawą ręką uniesioną ku górze. Jasne, kręcone włosy okalają okrągłą, pogodną twarz. Postać ubrana w czerwoną suknię sięgającą kolan oraz złoty płaszcz, przerzucony przez lewe ramię.

Zarys problematyki artystycznej

Święty Mateusz, apostoł i ewangelista, był celnikiem w Kafarnaum. Legenda głosi, że był misjonarzem w Etiopii, gdzie poniósł męczeńską śmierć. Towarzyszący mu atrybut w postaci młodzieńca nawiązuje do początku spisanej przez niego Ewangelii, w której ukazany jest ziemski ród Jezusa oraz do wyobrażeń z wizji proroka Ezechiela (Ez 1, 4-12) i św. Jana (Ap 4, 6-8) interpretowanych jako symbole czterech ewangelistów. Zgodnie z powszechnym zwyczajem został przedstawiony z księgą.
Figury czterech ewangelistów umieszczone w niszach kaplicy Morsztynów charakteryzuje forma, czerpiąca wciąż z tradycji barokowej, co można rozpoznać po sposobie formowania gęsto fałdowanych, podkreślających układ ciała sukien oraz dynamicznie udrapowanych, złoconych płaszczy. Nie najwyższy poziom wykonania widoczny zwłaszcza w sposobie kształtowania twarzy oraz dłoni, zapóźniona forma oraz konwencjonalne ujęcia przekonują, iż rzeźby są przykładem produkcji prowincjonalnej.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Streszczenie

Rzeźba św. Mateusza został wykonana w czasie urzędowania proboszcza Stanisława Osuchowskiego w latach 1852-1865 i umieszczona w niszy kaplicy Morsztynów. Charakteryzuje ją forma, czerpiąca wciąż z tradycji barokowej. Nie najwyższy poziom wykonania wskazuje, iż rzeźba jest przykładem produkcji prowincjonalnej.

Bibliografia