Ołtarz przytęczowy lewy św. Kunegundy (Kingi lub tzw. żeleźników)

Dzieje zabytku

Ołtarz początkowo miał wezwanie św. Kingi lub św. Antoniego.

Opis

Ołtarz przyścienny, architektoniczny, jednoosiowy, jednokondygnacjowy ze zwieńczeniem. Retabulum ustawione na wysokim, dwukondygnacjowym cokole o wyższej kondygnacji dolnej, z dwoma postumentami wyodrębnionymi po bokach; powierzchnia cokołu dekorowana płycinami w kształcie prostokątów. Cokół przerwany w środku drzwiami do zakrystii ze skrzydłami w formie pionowych prostokątów podzielonych – każde skrzydło – na osiem mniejszych pól. Pole centralne ołtarza wypełnia obraz z przedstawieniem św. Kingi odkrywającej złoża soli. Obraz ujęty w ramę w kształcie pionowego prostokąta zamkniętego łukiem wklęsło-wypukłym z uskokami; poniżej wstęga z inskrypcją „S(ANCTA) CUNEGUNDA ORA PRO NOBIS”. Pole z obrazem flankowane jest parami kolumn korynckich, z których zewnętrzne są wysunięte do przodu. Przed nie występują do przodu konsole na których ustawiono rzeźby św. Wojciecha i św. Stanisława. Kolumny dźwigają belkowanie przełamane na ich osiach i wygięte ku górze na linii płytkiego łuku odcinkowego powyżej obrazu; pośrodku łuku dekoracja w formie dużej muszli. Na fryzie przełamanych fragmentów belkowania plakiety utworzone z dekoracji roślinnej; na osiach wewnętrznych kolumn, ponad belkowaniem, wazony z kwiatami. Ponad kolumnami zewnętrznymi i belkowaniem widoczne rozsunięte odcinki półkolistego, pękniętego przyczółka, na których posadowiono figurki aniołków. Pomiędzy odcinkami przyczółka zwieńczenie o formie ścianki w ogólnym kształcie zbliżonej do trapezu, o wklęsłych bokach zakończonych u dołu wolutami, zamkniętej łukiem nadwieszonym; ścianka od góry zwieńczona częściowo niepełnym belkowaniem. Owalne pole pośrodku zwieńczenia wypełnia obraz z przedstawieniem św. Floriana; po bokach ramy rozmieszczone główki anielskie i plakiety z dekoracją roślinną. Ponad obrazem, na tle gzymsu belkowania od góry zamykającego zwieńczenie, widoczny medalion z monogramem Chrystusa otoczony obłokami, na tle glorii promienistej.
Struktura retabulum malowana na kolor niebieski; profile, kolumny, ornamenty, detale złocone; figury oraz gloria złocone i srebrzone.

Zarys problematyki artystycznej

Ołtarz wykonano w XIX wieku, jednak odwołano się do typu struktury wykształconej i z powodzeniem stosowanej w epoce nowożytnej: konstruując nastawę jednokondygnacjową, z większym obrazem w polu środkowym i mniejszym w zwieńczeniu. Ołtarz flankują kolumny, przed którymi stoją figury świętych, a szczyt wieńczy gloria promienista. Świadomy powrót do zarzuconych form barokowych, niekoniecznie polegający na wiernym powtórzeniu elementów i sposobów ich łączenia, czyni go dziełem neobarokowym. Ołtarz charakteryzuje spójna treść ideowa podkreślająca szczególne znacznie, jakie pracujący górnicy przywiązywali do niektórych świętych. W polu centralnym obraz przedstawiający moment odkrycia złóż soli przez św. Kingę, patronkę górników i wielicko-bocheńskiego ośrodka solnego, której kult rozwijał się od średniowiecza. W zwieńczeniu znajduje się wizerunek św. Floriana, który jest patronem strażaków chroniących i ratujących pracujących górników podczas pożarów, dawniej zdarzających się w kopalniach często i szczególnie niebezpiecznych. Na tle kolumn ustawiono figury dwóch świętych patronów Polski - św. Stanisława i św. Wojciecha, którzy towarzysząc św. Kindze mieli wpisać ją w poczet najważniejszych świętych. Ołtarz powstał w tym samym warsztacie, co symetrycznie ustawiony ołtarz Matki Boskiej Śnieżnej, którego strukturę powtarza. Można z dużą dozą prawdopodobieństwa przypuszczać, że oba są dziełem tego samego warsztatu. Ołtarz o bardzo podobnej strukturze znajduje się również w kościele p.w. św. Jana Chrzciciela w Dobczycach.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Streszczenie

Ołtarz został wykonany w 1852 roku i był fundacją górników wielickich. Jego struktura wykorzystuje, wciąż popularne w tym czasie na prowincji, wzory sztuki nowożytnej. Charakteryzuje go spójna treść ideowa, powstał w tym samym warsztacie, co symetrycznie ustawiony ołtarz Matki Boskiej Różańcowej.

Bibliografia