Św. Łukasz Ewangelista

Dzieje zabytku

Fundatorami ołtarza byli właściciel Spytkowic i kolator świątyni Łukasz Opaliński, podkomorzy poznański oraz proboszcz w Spytkowicach ksiądz Józef Stradowski. Jak odnotowano w kronice kościoła ołtarz wykonał w 1645 roku znany krakowski rzeźbiarz Georg Zimmermann i pomalował w 1646 roku Grzegorz Kostecki. Ołtarz był wzmiankowany w inwentarzach z 1668 i 1729 roku.

Opis

Figura św. Łukasza jest umieszczona ponad bramką prowadzącą za ołtarz, na postumencie, ozdobionym od frontu ornamentem małżowinowym. Święty ukazany jest w pozycji stojącej, lekko pochylony w przód, z prawą nogą ugiętą w kolanie i wspartą na leżącym u jego stóp wole. W prawej lekko zgiętej, wyciągniętej do przodu ręce trzyma ptasie pióro, lewą natomiast podtrzymuje księgę, która jest rozłożona i wsparta na kolanie. Twarz ewangelisty jest pociągła, z prostym nosem, szeroko otwartymi, dużymi oczami. Ponad wysokim czołem zaczepione są pofalowane pukle włosów uformowane w taki sposób, jak gdyby były rozwiane. Święty stoi boso, ma na sobie długą tunikę z dekoltem ozdobionym delikatną bordiurą oraz wąskimi rękawami, przewiązaną w pasie. Na wierzchu narzucony jest płaszcz spływający z prawego ramienia. Pod jego lewą ręką przywiązany do płaszcza kałamarz. W opracowaniu tuniki dominują pionowe, równoległe, rurkowate fałdy, a w przypadku płaszcza fałdy załamane i wygięte zgodnie z duktem tkaniny. Fragmenty ciała polichromowane naturalistycznie, szaty złocone, lamówki szat, wół i kałamarz srebrzone.

Zarys problematyki artystycznej

Ołtarz główny w kościele w Spytkowicach był jedną z ostatnich prac Georga Zimmermanna, snycerza pochodzącego z Gdańska, pracującego we Wrocławiu i Krakowie, m.in. na zlecenie paulinów z Jasnej Góry (do bazyliki wykonał ołtarz główny, stalle i pulpit, spalone w 1695 roku). Realizował prace stolarskie dla kamedułów na Bielanach w latach 1635-1644: ołtarz boczny w kaplicy św. Bonifacego i św. Władysława z fundacji króla Władysława IV Wazy, tabernakulum w ołtarzu głównym, stalle w chórze zakonnym. W 1642 roku wykonał krucyfiks na belkę tęczową w kościele w Wilamowicach, a w roku 1645 podpisał kontrakt na wykonanie stalli w kolegiacie sandomierskiej. Rzeźba ewangelisty jest jedną z nielicznych zachowanych prac figuralnych rzeźbiarza. Sztywny sposób kształtowania sylwety, jak i szeroka, długa twarz o rozwianych włosach układających się w swobodne, kręcone, odseparowane pukle to cechy plastyki wczesnobarokowej. Typowy jest również ornament małżowinowy na postumencie, przypominający naciągniętą skórę lub kształt małżowiny usznej, od którego wziął nazwę.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Streszczenie

Wykonana w 1645 roku figura św. Łukasza Ewangelisty do ołtarza głównego w kościele w Spytkowicach jest dziełem znanego rzeźbiarza Georga Zimmermanna. Ołtarz ufundowali właściciel miasta Łukasz Opaliński i ówczesny proboszcz ksiądz Józef Stradowski.

Bibliografia