św. Kazimierz Jagiellończyk

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
oświęcimski
Gmina
Kęty
Miejscowość
Kęty
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Bielsko-Żywiecka
Parafia
Św. Małgorzaty i św. Katarzyny
Miejsce przechowywania
zakrystia
Identyfikator
DZIELO/23782
Kategoria
obraz
Ilość
1
Czas powstania
1872 rok
Miejsce (państwo, miasto, region geograficzny)
Żywiec
Technika i materiał
olej na płótnie
Wymiary podstawowe
szerokość – 134,5 cm
wysokość – 202 cm
Wymiary szczegółowe
Wysokość bez ramy – 196 cm
Szerokość bez ramy – 118 cm
Autor noty katalogowej
Paulina Chełmecka
Domena Publiczna

Dzieje zabytku

Obraz został namalowany w 1872 roku w Żywcu przez Józefa Ignacego Maultza.

Opis

Obraz w kształcie stojącego prostokąta z przedstawieniem św. Kazimierza Jagiellończyka. Ukazany we wnętrzu kościoła święty klęczy, zwrócony w trzech czwartych w prawo, na nakrytym zielonym dywanem stopniu przed znajdującym się po prawej stronie kompozycji ołtarzem. Pozbawioną zarostu twarz charakteryzują młodzieńcze rysy i skierowany ku górze wzrok. Półdługie, jasnobrązowe włosy opadają na ramiona świętego. Ubrany jest on w szaty książęce – w jasnoczerwoną suknię z kołnierzem spiętym złotą zaponą z przedstawieniem Orła Białego na czerwonym tle oraz żółty płaszcz obszyty futrem gronostajowym. Ręce złożone są na piersiach, z czego prawą ujmuje zawieszony na szyi na złotym łańcuszku krzyżyk. U stóp świętego leży książęca mitra, głowę okala świetlisty nimb. Na nakrytej białym obrusem mensie ołtarzowej leży kwiat białej lilii, stoją dwa metalowe lichtarze oraz tabernakulum. Wyżej, pośród obłoków widoczny jest obraz Matki Boskiej Częstochowskiej. Nieco w głębi, po lewej stronie kompozycji, tuż za św. Kazimierzem stoi mężczyzna ubrany w niebieski, spięty pasem żupan oraz ze spiętym na prawym ramieniu brązowym płaszczem. Lekko pochyloną głowę charakteryzują krótkie włosy oraz twarz z długimi, spiczastymi wąsami. W ręce trzyma biało-czerwone nakrycie głowy.
W dolnej partii obrazu, na boku mensy ołtarzowej, znajduje się sygnatura „I. M(aultz) malował / w Żywcu 1872”.

Zarys problematyki artystycznej

Przechowywany w zakrystii kościoła parafialnego w Kętach obraz ukazuje św. Kazimierza Jagiellończyka, polskiego królewicza, syna Kazimierza Jagiellończyka i Elżbiety Rakuszanki. Jego postać, jako wzorzec księcia chrześcijańskiego, charakteryzowano szeregiem cnót, o jakich wspominali już dawni polscy hagiografowie, np. Piotr Skarga, który podkreślał, iż św. Kazimierz „w czystości cielesnej się chował, [...] krócił i umartwiał ciało swoje włosiennicą grubą, postami i potraw królewskich odstępowaniem, niespaniem, modlitwą długą i częstą, aby rozumowi i nabożeństwu ten oścień podlegał”. Podobnie Florian Jaroszewicz zauważał, że „choć był królewskiego domu i po wierzchu drogie szaty nosił, na ciele jednak włosienicę miał ukrytą […] na gorących modlitwach nie tylko dni, ale i noce trawił, przeto w głębokiej już nocy skrycie wychodził z królewskiego pałacu i do kościoły albo inne miejsca święte obchodził, a przed ich drzwiami, albo leżąc krzyżem, albo pokornie klęcząc, modlił się”. Scena ukazująca wizję św. Kazimierza nie znajduje odniesienia w jego życiorysie, stanowi najprawdopodobniej nawiązanie do szczególnego nabożeństwa świętego królewicza do Matki Boskiej, co znacząco wpłynęło na jego ikonografię. Aneta Kramiszewska, analizując szereg podobnych przedstawień w sztuce barokowej, na przykładzie wizerunków św. Jana z Dukli zwróciła uwagę, że przedstawienie świętego ukazanego w pozie modlitewnej spoglądającego na ukazaną powyżej, pośród obłoków Madonnę z Dzieciątkiem, stanowi siedemnastowieczne wyobrażenie modlitwy przedstawianej postaci do Matki Boskiej. „Chyba nie nazwalibyśmy tego wyobrażenia inaczej, niż adoracja lub modlitwa świętego”. Podstawowym zadaniem artystów było bowiem „podkreślenie cnoty pobożności świątobliwego człowieka i ukazanie go w scenie modlitewnej adoracji Bóstwa. Wykorzystywano do tego prastary schemat formalny sytuujący istotę Boską wśród obłoków lub aniołów, powyżej śmiertelnika, który pokornie klęczy u jej stóp”. Tego typu przedstawienia stanowiły pierwowzór dla szeregu wizerunków świętych, jakie pojawiały się w plastyce epoki baroku, będąc efektem ówczesnej pobożności oraz stosowanych wówczas sposobów wyrazu formalnego. Pewną analogię do omawianego malowidła w Kętach stanowią obrazy ukazujące św. Kazimierza podczas modlitwy i Matkę Boską pośród obłoków w kościele św. Kazimierza w Poznaniu, z 1696 roku czy płótno „Wizja św. Kazimierza” autorstwa brata Nowakowicza w Muzeum 600-lecia na Jasnej Górze.
Prezentowane dzieło powstało w żywieckiej pracowni tamtejszego malarza Józefa Ignacego Maultza (1824-1878) wykształconego w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych pod kierunkiem Wojciecha Kornelego Stattlera. Maultz jest autorem licznych obrazów o tematyce sakralnej zachowanych w kościołach Żywiecczyzny oraz miejskim Muzeum w Żywcu.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Pofalowane płótno, drobne przetarcia warstwy malarskiej, krakelury na całej powierzchni, zabrudzenia powierzchni płótna.

Streszczenie

Znajdujący się w zakrystii kościoła parafialnego w Kętach obraz ukazujący św. Kazimierza Jagiellończyka modlącego się do Matki Boskiej został namalowany w Żywcu w 1872 roku przez Józefa Ignacego Maultza.

Jak cytować?

Paulina Chełmecka, "św. Kazimierz Jagiellończyk", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/sw-kazimierz-jagiellonczyk-1

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności