Św. Jadwiga Śląska

Dzieje zabytku

Rzeźby św. Jadwigi Śląskiej oraz św. Kazimierza Królewicza umieszczono po bokach ołtarza głównego w 1937 roku. Ołtarz ten powstał po pożarze kościoła z 1718 roku z fundacji rodziny Grabowskich i Luxarowiczów z Wieliczki. Konsekrował go 28 sierpnia 1721 Adam Tarło biskup kijowski. Pierwotnie w miejscu rzeźb znajdowały się malowane na desce obrazy ukazujące tych samych świętych. Natomiast na ich rewersach widniały motywy związane z Męką Pańską: Ecce Homo oraz wizerunek Chrystusa ubiczowanego przy słupie. Podczas konserwacji w 1969 roku rzeźby przemalowano, a w trakcie konserwacji ołtarza głównego w 1993 roku uzupełniono sztucznymi kamieniami zapinkę w habicie u św. Jadwigi.

Opis

Rzeźba pełnoplastyczna przedstawiająca św. Jadwigę Śląską. Święta ukazana jest w pozycji stojącej na niskim cokole, frontalnie, w delikatnym kontrapoście z lewą nogą ugiętą w kolanie, z głową uniesioną do góry i nieznacznie skierowaną w swoją lewą stronę. W prawej dłoni trzyma parę butów; lewą dłonią, którą ma złożoną na piersi przyciska palmę męczeństwa. Twarz owalna, o spokojnym wyrazie, nos długi i wąski, wzrok wpatrzony w górę, delikatnie zarysowane łuki brwiowe, silnie zarumienione policzki. Ubrana w strój zakonny: ciemno-brązowy habit z białym welonem oraz ciemnobrązowy płaszcz spięty na piersi klamrą, zdobioną kamieniami, na głowie złota korona zamknięta. Fałdy habitu, silnie drapowane opadają ciężko w dół. Polichromia w odsłoniętych partiach ciała naturalistyczna, jasna.

Zarys problematyki artystycznej

W obszernej literaturze dotyczącej zabytków sztuki w klasztorze oo. Franciszkanów w Wieliczce nazywano omawiane dzieło figurą św. Elżbiety Węgierskiej, a rzeźbę znajdującą się po drugiej stronie ołtarza — figurą św. Ludwika IX. Jedynie wzmiankowana ustna tradycja zakonna przypisuje te dzieła do postaci innych świętych: św. Jadwigi Śląskiej oraz św. Kazimierza Królewicza. I choć pierwsza interpretacja wydaje się być słuszna — oboje święci należeli do III zakonu franciszkańskiego (tercjańskiego), to jednak wykorzystane atrybuty ikonograficzne zdecydowanie przeczą temu przekonaniu. Figura świętej ma bose stopy, a w prawym ręku trzyma buty. W ten sposób w ikonografii ukazywana jest św. Jadwiga Śląska, żona Henryka Brodatego, fundatorka wielu kościołów, która resztę życia po śmierci męża i dzieci spędziła jako cysterka w klasztorze w Trzebnicy. Zasłynęła z pobożności i czynów miłosierdzia. Wyczerpana surowym życiem mniszki, chociaż nie składała ślubów, zmarła 15 października 1243 i jest ukazywana w ikonografii w stroju cysterki. Podobnie domniemany św. Ludwik IX, król francuski, który zwykle przedstawiany jest w stroju królewskim zdobionym liliami andegaweńskimi i w koronie królewskiej lub cierniowej na głowie w dziele z klasztoru w Wieliczce bardziej odpowiada postaci św. Kazimierza Królewicza: ma książęcą mitrę na głowie i delię karmazynową aksamitną z gronostajami, a także polskie buty z wysokimi cholewami. Niestety źródła archiwalne nie ujawniły autora rzeźby.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry, delikatne zabrudzenia powierzchni.

Streszczenie

Rzeźby św. Jadwigi Śląskiej oraz św. Kazimierza Królewicza umieszczono po bokach ołtarza głównego w 1937 roku. Ołtarz ten powstał po pożarze kościoła w 1718 roku z fundacji rodziny Grabowskich i Luxarowiczów z Wieliczki. W obszernej literaturze dotyczącej zabytków sztuki w klasztorze oo. Franciszkanów w Wieliczce nazywano omawiane dzieło figurą św. Elżbiety Węgierskiej, a rzeźbę znajdującą się po drugiej stronie ołtarza — figurą św. Ludwika IX, którzy byli świętymi III zakonu franciszkańskiego (tercjańskiego). W istocie jest to błędna interpretacja; rzeźba przedstawia św. Jadwigę Śląską, żonę Henryka Brodatego, fundatorkę wielu kościołów, która po śmierci męża wiodła ascetyczne życie w klasztorze w Trzebnicy. Niestety źródła archiwalne nie ujawniły autora dzieła.

Bibliografia