Św. Antoni Padewski

Dzieje zabytku

Obraz św. Antoniego Padewskiego prawdopodobnie został ufundowany wraz z całym ołtarzem w latach 1700-1703. Ołtarz po raz pierwszy odnotowano w dwóch aktach wizytacji z 1728 roku o podobnie brzmiącym zapisie „Altaria […] 3-tium a parte S. Andreae Apostoli, similis structurae portatile […]”, następnie w aktach wizytacji z 1748 roku „2dõ Collaterali ad meridiem S. Andreae Apostolo dicatõ, arte sculptorea elaboratõ, deauratõ, mensa habet muratam cum Portatili consecrato, et duos gradus marmoreos”, a także w 1783 roku „czwarty ołtarz […] z obrazem Sgo Andrzeja i Sgo Antoniego”. W latach czterdziestych XIX wieku wszystkie trzy obrazy w ołtarzu św. Andrzeja były przesłonięte przez obraz Serca Jezusowego, przed którym odprawiano nabożeństwa w pierwsze piątki miesiąca. Mowa tu zapewne o obrazie Serca Jezusowego pędzla J. Wittmana z 1920 roku, wzmiankowanym przez Jana Wiśniewskiego w „Historycznym opisie kościołów, miast, zabytków i pamiątek w Olkuskiem”. Rama wokół obrazu wraz z całą strukturą ołtarza została odnowiona w 1823 roku staraniem księdza Jana Tymińskiego, który „kazał poodnawiać ołtarzów pięć nadpsutych przez zaciekanie deszczów”. Prace przeprowadził miejscowy organista Wojciech Kozub „tak co do dorabiania sztuk snycerskich w figurach popsutych przez zaciek deszczów, iż snycerz lepiey nie potrafi, iako też przez danie nowego grontu i farb, niemniey srebra y złota tymże figurom i ramom w ołtarzach”. Kolejną konserwację ołtarza przeprowadził Bronisław Stelmachniewicz w 1885 roku, na której koszt złożyli się parafianie z Czubrowic, Szklar i Zawady, co zostało odnotowane z tyłu ołtarza. Ostatnia konserwacja została przeprowadzona w latach dziewięćdziesiątych XX wieku.

Opis

Obraz w kształcie owalu z przedstawieniem św. Antoniego Padewskiego. Święty ukazany w centrum kompozycji, w półpostaci, zwrócony w trzech czwartych w lewo, z Dzieciątkiem Jezus trzymanym na księdze w lewej ręce oraz gałązką lilii w drugiej. Ubrany w habit franciszkański, z tonsurą na głowie. Twarz owalna, z silnie zarumienionymi policzkami, oczy przymknięte, wzrok wpatrzony w dół, odstające uszy. Dzieciątko ukazane w pozycji siedzącej, zwrócone w trzech czwartych w prawo, prawą ręką czyniące gest błogosławieństwa. Ubrane jest w długą, przezroczystą sukienkę. W górnej części obrazu, po prawej stronie snop światła wyłaniający się z obłoków. Tło jednolite, ciemne. Kolorystyka obrazu ciemna.

Zarys problematyki artystycznej

W dotychczasowych badaniach nad wyposażeniem kościoła w Racławicach, w związku z brakiem dokumentów archiwalnych na temat wykonawców, nie podjęto próby wskazania choćby kręgu potencjalnych autorów dzieł malarstwa umieszczonych w nastawie. Obraz św. Antoniego Padewskiego wraz z całym ołtarzem św. Andrzeja oraz ołtarzem św. Piotra i ołtarzem Ukrzyżowania zostały ufundowane przez tę samą osobę – księdza Andrzeja Strzałkowskiego, o czym świadczy umieszczony na szczycie ołtarza św. Andrzeja herb Szreniawa z syglami właściciela. Na fundatora wskazuje również wezwanie ołtarza – św. Andrzeja. Ksiądz Strzałkowski był plebanem racławickim w latach 1684-1704, a wcześniej wikarym w kościele pw. Wszystkich Świętych w Krakowie. Ponadto pełnił funkcję plebana w pobliskich Paczółtowicach. W kościele w Racławicach, na ścianie zachodniej, pod chórem muzycznym znajdują się: jego portret oraz epitafium. Drugi wizerunek duchownego został umieszczony na ołtarzu Ukrzyżowania w obrazie stanowiącym tło krucyfiksu w polu głównym nastawy. Fundator został ukazany wraz z pięcioma członkami Bractwa Ubogich Chrystusa Pana między Matką Bożą, a krucyfiksem. Z jego ust płynie modlitwa: „Qui me plasmasti miserere mei” („Któryś mnie utworzył, zmiłuj się nade mną”). Święty Antoni Padewski ukazany jest w tradycyjnym typie ikonograficznym z Dzieciątkiem Jezus na ręku oraz z gałązką lilii w dłoni – symbolem czystości. Niestety nie jest znana atrybucja i pochodzenie obrazu. Bogusław Krasnowolski klasyfikuje go jako „przeciętne dzieło malarstwa krakowskiego”.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dostateczny; znaczne ubytki warstwy polichromii na obrzeżach płótna, zabrudzenia powierzchni.

Streszczenie

Obraz z przedstawieniem św. Antoniego Padewskiego znajduje się w zwieńczeniu ołtarza św. Andrzeja, fundacji ks. Andrzeja Strzałkowskiego z lat 1700-1703. Święty Antoni został ukazany w tradycyjnym typie ikonograficznym z Dzieciątkiem Jezus na ręku oraz z gałązką lilii w dłoni – symbolem czystości. Niestety nieznana jest atrybucja i pochodzenie obrazu.

Bibliografia