Przemienienie Pańskie

Dzieje zabytku

Obraz wraz nastawą ołtarzową pochodzi z niezachowanej, drewnianej kaplicy Przemienienia Pańskiego, usytuowanej blisko kościoła, poświęconej w 1642 roku. W aktach wizytacji biskupiej z 1748 roku zapisano, że znajduje się w niej jeden ołtarz z obrazem Przemienienia Pańskiego: „In qua est unum altare cum Imagine Transfigurationis [...]”. W protokołach kolejnej wizytacji z 1783 roku opisano kaplicę nieco bardziej szczegółowo: „Jest tylko kapliczka niedaleko Kościoła na dawnym Cmentarzu pod tytulem Przemienienia Pańskiego dużo nadpustoszona z kopułką w którey Sygnaturka, z mensą murowaną i obrazem Przemienienia Pańskiego do którego wiele lud ma pobożności”. W tym samym źródle zaznaczono, że stan zachowania kaplicy jest bardzo zły: „Kaplica Przemienienia iuż nie iest zdatna do odprawiania choć nie kiedy Świętych Offiar, a dla samych w Krzyżowe dni Processyi póki do reszty się nie obali zostawia się”. W niedługim czasie kaplicę rozebrano, a ołtarz z obrazem Przemienienia Pańskiego przeniesiono do kościoła św. Jana Chrzciciela. Zapewne miało to miejsce między 1791 a 1828 rokiem. Według inwentarza kościelnego z 1791 roku ołtarza jeszcze nie było w świątyni, a odnotowano go dopiero w spisach wyposażenia kościoła z lat 1828, 1836, 1843 i 1844.

Opis

Obraz w formie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem półkolistym. W centrum postać Chrystusa wśród obłoków z głową skierowaną w prawą stronę, z prawą ręką uniesioną ku górze, lewą odsuniętą do tyłu. Chrystus ma podłużną twarz, okoloną krótką brodą, duże i ciemne oczy oraz wysokie czoło; długie włosy opadają na plecy; wokół głowy ma promienisty nimb. Ubrany jest w długą, białą suknię z długimi rękawami oraz czerwony płaszcz skrzyżowany na piersiach z jednym końcem rozwianym wzdłuż prawego boku. W dolnej części kompozycji znajdują się trzej apostołowie: św. Jan, św. Jakub i św. Piotr. Wszyscy ukazani w ekspresyjnych pozach, w pozycji półsiedzącej lub półleżącej, wykonujący okazałe gesty. Święty u dołu przedstawiony jako najstarszy o siwych włosach i brodzie, ubrany w niebieską tunikę oraz brązowy płaszcz. Święty po prawej stronie ubrany w czerwoną suknię oraz jasnoszary płaszcz, natomiast święty po lewej ubrany w zieloną suknię oraz czerwony płaszcz. W górnej części kompozycji dwaj starcy wyłaniający się z obłoków: po lewej Mojżesz z tablicami dekalogu w dłoniach, po prawej Eliasz. Obaj o rysach twarzy starszych mężczyzn, z długą i siwą brodą oraz siwymi włosami. Ubrani są w niebieskie suknie z długimi rękawami oraz różowe płaszcze. W zwieńczeniu Bóg Ojciec widoczny w półpostaci na tle obłoków, z prawą ręką uniesioną do góry, lewą wspierający się na niebieskim globie ziemskim. Ubrany jest w niebieską suknię oraz różowy płaszcz.

Zarys problematyki artystycznej

Obraz został namalowany przez nieznanego artystę najprawdopodobniej około czasu powstania nastawy ołtarzowej, czyli 1642 roku. Przedstawia Przemienienie Pańskie, wydarzenie z życia Chrystusa na górze Tabor, które odbyło się w obecności apostołów: św. Piotra, św. Jakuba Starszego i św. Jana Ewangelisty, podczas którego ukazali się Mojżesz i Eliasz. Opisano je w Ewangelii św. Mateusza: „Po sześciu dniach Jezus wziął z sobą Piotra, Jakuba i brata jego Jana i zaprowadził ich na górę wysoką, osobno. Tam przemienił się wobec nich: twarz Jego zajaśniała jak słońce, odzienie zaś stało się białe jak światło. A oto im się ukazali Mojżesz i Eliasz, którzy rozmawiali z Nim. Wtedy Piotr rzekł do Jezusa: «Panie, dobrze że tu jesteśmy; jeśli chcesz postawię tu trzy namioty: jeden dla Ciebie, jeden dla Mojżesza i jeden dla Eliasza». Gdy on jeszcze mówił, oto obłok świetlany osłonił ich, a z obłoku odezwał się głos: «To jest mój Syn umiłowany, w którym mam upodobanie, Jego słuchajcie!». Uczniowie, słysząc to upadli na twarz i bardzo się zlękli. A Jezus zbliżył się do nich, dotknął ich i rzekł: «Wstańcie, nie lękajcie się!». Gdy podnieśli oczy, nikogo nie widzieli, tylko samego Jezusa” (Mt 17, 1-8). Dzieło zostało przedstawione w tradycyjnym, trójdzielnym schemacie kompozycyjnym, w którym występują kolejno od dołu: apostołowie, powyżej Chrystus na tle obłoków, ubrany w białą szatę, a w zwieńczeniu Mojżesz i Eliasz po bokach i Bóg Ojciec pośrodku.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry, ściemnienie powierzchni.

Streszczenie

Nastawa ołtarzowa wraz z obrazem Przemienienia Pańskiego pochodzi z niezachowanej, drewnianej kaplicy, usytuowanej blisko kościoła, poświęconej w 1642 roku. Ze względu na zły stan zachowania kaplicę rozebrano, a nastawę, bez mensy ołtarzowej przeniesiono do kościoła św. Jana Chrzciciela. Zapewne miało to miejsce między 1791 a 1828 rokiem. Ikonografia obrazu Przemienienia Pańskiego odnosi się bezpośrednio do wezwania niezachowanej kaplicy.

Bibliografia