Chrystus u słupa
Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
krakowski
Gmina
Zielonki
Miejscowość
Korzkiew
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Kraków Krowodrza
Parafia
Parafia Św. Jana Chrzciciela
Miejsce przechowywania
zwieńczenie ołtarza bocznego, południowego
Identyfikator
DZIELO/14547
Kategoria
obraz
Ilość
1
Czas powstania
po 1630 roku, a przed około 1650 rokiem
Technika i materiał
olej na płótnie
Autor noty katalogowej
Maria Działo
Dzieje zabytku
Obraz Chrystus u słupa został umieszczony w ołtarzu bocznym, przytęczowym, który powstał w drugiej ćwierci XVII wieku, zapewne w tym samym czasie co ołtarz główny (między 1630 a 1651 rokiem) i stojący po drugiej stronie arkady tęczowej ołtarz boczny. W aktach wizytacji biskupiej kościoła z 1630 roku zapisano, że nowo wybudowana świątynia nie posiadała jeszcze ołtarzy. Zapis o trzech ołtarzach w kościele pojawia się dopiero w kolejnych wizytacjach z lat 1663, 1727, 1748 i 1783, a także w inwentarzach kościelnych (1828, 1836, 1843, 1844).
Opis
Obraz w kształcie owalu. Pośrodku kompozycji ukazany Chrystus, zwrócony trzy czwarte w prawo o silnie skręconej górnej części ciała w prawo, delikatnie pochylony w dół, z rękami przywiązanymi sznurem do kolumny biczowania. Twarz podłużna z długim i wąskim nosem, wzrokiem skierowanym w dół, okolona krótką brodą oraz długimi i falującymi włosami, spływającymi na plecy. Chrystus ubrany poniżej bioder w białe perizonium przewiązane na lewym boku. Sylwetka szczupła o bladej karnacji, z licznie zaznaczonymi śladami krwi, zwłaszcza w partii pleców i nóg. Wokół głowy Chrystusa biały, świetlisty nimb. W dolnej części kompozycji na ziemi leżą: po lewej bicze, po prawej niebieska suknia. Kolumna biczowania niska, stojąca na okrągłej podstawie i zamknięta od góry okrągłym gzymsem. Tło ciemne, jednolite.
Zarys problematyki artystycznej
Niestety źródła archiwalne nie ujawniły autora dzieła. Można jednak określić zbliżony czas jego powstania na lata około 1630-1651, czyli na czas wykonania całego ołtarza. Obraz przedstawia scenę biczowania Chrystusa, która została opisana w trzech ewangeliach. Samodzielne przedstawienie Chrystusa biczowanego przy kolumnie rozwinęło się w XV wieku, jako scena służąca kontemplacji. Od początku XVI wieku stała się ona szczególnie popularna w Hiszpanii, w której niedługo potem rozwinięto motyw, ukazując Chrystusa po biczowaniu, tak jak w omawianym obrazie, na którym widzimy spływające strużki krwi po jego ciele. Po soborze trydenckim inspirowano się podczas malowania niewielką kolumną biczowania przechowywaną w kościele św. Praksedy w Rzymie, której kształt zdaje się właśnie przypominać tę z korzkiewskiego dzieła. Temat Chrystusa u słupa był szczególnie popularny w sztuce polskiej XVII wieku. Podobne obrazy z tego okresu znajdują się w kościele w Kalwarii Zebrzydowskiej, klasztorze Franciszkanów w Krakowie, kolegium Jezuitów w Krakowie (obraz prawdopodobnie namalowany w Hiszpanii) i w kościele parafialnym w Tykocinie. Postać Chrystusa w korzkiewskim obrazie została zakomponowana na czarnym tle, aby podkreślić mistycyzm dzieła i zwrócić szczególną uwagę na umęczonego Zbawiciela. Również pozostałe obrazy we wspomnianym ołtarzu bocznym podejmują temat Męki Pańskiej. W polu głównym znajduje się otoczony kultem wizerunek Jezusa Miłosiernego, a w predelli obraz „Modlitwa w Ogrójcu”.
Stan zachowania / Prace konserwatorskie
Dobry, spękania warstwy malarskiej, delikatne ściemnienie powierzchni.
Streszczenie
Obraz przedstawia scenę biczowania Chrystusa, która została opisana w trzech ewangeliach. Niestety źródła archiwalne nie ujawniły autora dzieła. Można jednak podać zbliżony czas jego powstania na lata około 1630-1651, czyli na czas wykonania całego ołtarza. Postać Chrystusa w korzkiewskim obrazie została zakomponowana na czarnym tle, aby podkreślić mistycyzm dzieła i zwrócić szczególną uwagę na umęczonego Zbawiciela.
Bibliografia
Szlezynger Piotr, "Kościół pod wezwaniem Narodzenia Św. Jana Chrzciciela w Korzkwi", Kraków 2004
"Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1: Województwo krakowskie", Warszawa 1953
"Zabytki sztuki w Polsce. Małopolska", Warszawa 2016
Wiśniewski Jan, "Historyczny opis kościołów, miast, zabytków i pamiątek w Olkuskiem", Marjówka Opoczyńska 1933
"Lexikon der christlichen Ikonographie", Rom-Freiburg-Basel-Wien 1970
Dziubecki Tomasz , "Ikonografia Męki Chrystusa w nowożytnym malarstwie kościelnym w Polsce", Warszawa 1996
Inne dzieła z tego miejsca
![Zdjęcie nr 1: Kościół położony jest na wzniesieniu, obwiedziony dookoła niskim murem. Świątynia murowana, orientowana, jednonawowa na planie prostokątnej nawy z węższym prezbiterium zamkniętym półkoliście, z wieżą od zachodu; przykryty wysokim dwuspadowym dachem, z sygnaturką nad prezbiterium. Wieża czworoboczna, w przyziemiu mieszcząca kruchtę, wyżej przechodząca w ośmiobok, zwieńczona stylizowanym na gotycki, iglicowym, pokrytym blachą hełmem, flankowanym trójkątnymi szczycikami. Od południa kościoła usytuowana jest druga kruchta z kamiennym portalem, a od północy zakrystia z dodatkowym pomieszczeniem na paramenty liturgiczne, nad nimi empora. Prezbiterium oraz nawę obejmuje z zewnątrz sześć wysokich skarp. Wewnątrz podziały architektoniczne wydzielają przyścienne filary w nawie z silnie wysuniętym do wnętrza łukiem tęczy. Prezbiterium oraz nawę oświetla pięć wysokich okien, zamkniętych półkoliście, usytuowanych od południa. Portal główny wykonany z wapienia pińczowskiego o typie arkadowym z charakterystycznym układem kamiennych ciosów dźwiga boniowany łuk archiwolty. Nad nim trójkątny przyczółek, silnie wysunięty przed lico ściany, ujęty dookoła wydatnym, profilowanym gzymsem z kartuszem w polu z herbami: Lubicz, Leliwa, Junosza i Rawicz oraz inicjałami „ALDL” i datą „An[n]o D[omi]ni 1623”. Portal południowy z wapienia jurajskiego o wykroju zbliżonym do ostrołukowego (krzywo wycięty). Natomiast portal do zakrystii o renesansowej budowie i dekoracji. Nawa sklepiona krzyżowo-kolebkowo.
Do zewnętrznej, południowej ściany kościoła dostawiony jest pomnik nagrobny hrabiego Jakuba z Granowa i Eleonory z Dembowskich Wodzickich.](https://sdm.upjp2.edu.pl/synchronized/Work/59c0e5294a2eba1767ebda85/WorkImage/5c66bde977ddb4a7efcd24f7/5c66bde977ddb4a7efcd24f7_blockSmall.jpg?rand=1733993346)
Inne dzieła z tego roku
Podobne dzieła
Po tytule
Po kategorii
Po tagach
Po technice i materiale
![Zdjęcie nr 1: Balustrada ganku obiegająca ścianę zachodnią, północną i południową z malowanymi scenami Litanii Loretańskiej umieszczonymi w płycinach o różnorodnych kształtach, przeważnie stojącego prostokąta z modyfikacjami: o ściętych narożach, zamkniętych półkoliście, zamkniętych uszakami lub innych. Poszczególne osie wydzielone są pilastrami hermowymi, wspartymi na bazach i niskich cokołach. Podpory podtrzymują imposty zdobione rombami oraz niepełne belkowanie w postaci profilowanego gzymsu, wyłamanego na ich osi. Pod oraz ponad obrazami umieszczone są złocone napisy. Balustrada ujęta jest od dołu fantazyjnie wykrojonymi kartuszami, ozdobionymi kaboszonami i rautami. Struktura jest polichromowana na czarno, pilastry i detale na czerwono, ornamentyka i profilowania złocone oraz srebrzone. Poszczególne sceny opatrzone są napisami:
Na ścianie południowej, od lewej:
1. „S. VIRGO VIRGINVM, OR(A PRO NOBIS)”, „PANNO NAD PANNAMI, MODL(SIĘ ZA NAMI)”
2. „MATTER VIVENTIVM, OR(A PRO NOBIS)”, „MATKO ŻYJĄCYCH, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
3. „MATER PVLCHRAE DILECTIONIS, OR(A PRO NOBIS)”, „MATKO JEZVSOWEJ MIŁOSCI, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
4. „MATER SANCTAE SPEI, OR(A PRO NOBIS)”, „MATKO S. NADZIEJI, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
5. „MATER HONORIFICATA, OR(A PRO NOBIS)”, „MATKO PRZESŁAWNA, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
6. „LIGNVUM VITAE, OR(A PRO NOBIS)”, „DRZEWO ŻYWOTA, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
7. „VENA VITAE, OR(A PRO NOBIS)”, „STRVMIENIV ŻYWOTA, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
8. „NAVIS INSTITORIS ETC, OR(A PRO NOBIS)”, „OKĘCIE CHLEB ŻŸWŸ NIOSACŸ, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
9. „FAVVS DISTILANS, OR(A PRO NOBIS)”, „SŁODKOŚCI PŁŸNACA, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
10. „FONS SIGNATVS, OR(A PRO NOBIS)”, „ZDROJV ZAPIECZĘTOWANY, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
11. „PVTEVS AQVARVM VIVENTIVM, OR(A PRO NOBIS)”, „STVDNICO WOD ŻŸWŸCH, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
12. „TORRENS MELLIS ET BVTYRI, OR(A PRO NOBIS)”, „POTOKV Z MIŁOSCIA CIEKACY: M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
13. „DOMVS SAPIENTIAE, OR(A PRO NOBIS)”, „DOMIE MADROSCI, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
14. „SPECVLM SINE MACVLA, OR(A PRO NOBIS)”, „ZWIERCIADŁO BEZ ZMAZY, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
Na ścianie zachodniej, od lewej:
1. „THRONVS SALAMONIC, OR(A PRO NOBIS)”, „TRON SALOMONA, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
2. „MVLIER AMICTA SOLE, OR(A PRO NOBIS)”, „NIEWIASTA W SŁONCE ODZIANA, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
3. „PVLCHRA VT LVNA, OR(A PRO NOBIS)”, „PIEKNA JAK KSIEŻYC, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
4. „ELECTA VT SOL, OR(A PRO NOBIS)”, „WYBRANA JAK SŁOŃCE, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
5. „HONORIFICENTIA POPVLI NOSTRI, OR(A PRO NOBIS)”, „PRZEDMIOT CZCI NARODU NASZEGO”
6. „VIRGA MOYSIS, OR(A PRO NOBIS)”, „LASKA MOJŻESZOWA, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
7. „CIVITAS REFVGII, OR(A PRO NOBIS)”, „MIASTO UCIECZKI, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
8. „CLYPEVS OMNIB, IN TE SPERATIB, OR(A PRO NOBIS)”, „TARCZA WSZYSTKICH TOBIE UFAJ[ĄCY]M”
9. „TVRRIS EBVRNEA, OR(A PRO NOBIS)”, „WIEŻO Z KOSCI SŁONIOWEJ M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
Na ścianie północnej, od lewej:
1. „TVRRIS DAVIDICA, OR(A PRO NOBIS)”, „WIEŻO DAWIDOWA, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
2. „PARADISVS VOLVPTATIS, OR(A PRO NOBIS)”, „RAJU ROZKOSZY, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
3. „DESIDERIVM COLLIVEM ETERNORV, OR(A PRO NOBIS)”, „PRAGNIENIE PAGÓRKÓW WIECZny do, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
4. „LILIVM INTER SPINAS, OR(A PRO NOBIS)”, „LILIA MIĘDZY CIERNIAMI”
5. „RVBVS ARDENS INCONBVSTVS, OR(A PRO NOBIS)”, „KRZAK OGNISTY CIERNIowy, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
6. „THALAMVS SPONSI, OR(A PRO NOBIS)”, „KOMNATA OBLUBIEŃCÓW, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
7. „TABERNACVLVM FOEDERIS, OR(A PRO NOBIS)”, „NAMIOT PRZYMIERZA, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
8. „AVRORA CONSVRGENS, OR(A PRO NOBIS)”, „JUTRZENKA WSCHODZĄCA, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
9. „SANCTVARIVM DEI, OR(A PRO NOBIS)”, „SANKTUARIUM BOGA, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
10. „ARCA TESTAMENTI, OR(A PRO NOBIS)”, „ARKA PRZYMIERZA, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
11. „PROPITIATORIVM ALTISSIMI, OR(A PRO NOBIS)”, „PRZEBŁAGANIE PRZEDWIECZNEGO, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
12. „GLORIA IERVSALEM, OR(A PRO NOBIS)”, „CHWAŁA JERUSALEM, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
13. „SOLVM GLORIA DEI, OR(A PRO NOBIS)”, „TRON CHWAŁY BOŻEJ, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
14. „REGINA CAELI, OR(A PRO NOBIS)”, „KRÓLOWA NIEBA, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”](https://sdm.upjp2.edu.pl/synchronized/Work/59a3f97fed050f099cb97de9/WorkImage/5b44798b70d08872201b7e0c/5b44798b70d08872201b7e0c_home.jpg?rand=1733993346)
![Zdjęcie nr 1: Obraz w kształcie leżącego prostokąta zbliżonego do kwadratu z przedstawieniem bł. Michała Giedroycia. Kompozycja podzielona na pole główne oraz dwanaście okalających je scen ukazujących wątki z życia błogosławionego oraz jego cuda, ujęte w złote ramki w kształcie prostokątów o ściętych narożach. Centralne przedstawienie ukazuje bł. Michała Giedroycia, klęczącego przed ołtarzem, zwróconego trzy czwarte w lewo z rozłożonymi szeroko na boki rękami. Twarz podłużna z delikatnym zarostem, wokół głowy, złoty i kolisty nimb. Błogosławiony ubrany jest w biały habit, udrapowany w gęste, pionowe fałdy, u dołu rozłożony na podłodze. Na ramionach ma pelerynę z kapturem, a na piersi czerwone serce z krzyżem - godło zakonu marków. Po prawej stronie obrazu znajduje się krucyfiks i obraz Matki Boskiej, ustawione na ciemnozielonym, prostopadłościennym ołtarzu, który stoi na niskim, szarym, dwustopniowym cokole. Na prawym boku ołtarza znajduje się kartusz, zwieńczony mitrą książęcą z herbem Poraj w polu na czerwonym tle. Z ust Chrystusa na krucyfiksie biegnie złoty napis zawijający się na kształt banderoli: „MICHAEL ESTO PATIENS VSQ[?] AD MORTEM ET HABEBIS CORONAM VITAE”. Wnętrze, w którym usytuowana jest scena ma kolor ciemnobrunatny, po prawej stronie wisi czerwona kotara, a po lewej jest otwór okienny z miejskim widokiem, przedstawiający pożar i uciekających ludzi z dobytkiem. Nad sceną główną znajduje się inskrypcja w polu o kształcie leżącego prostokąta ze ściętymi narożami: „BEATVS MICHAEL GIEDROYC DVX LITHA / ORDINIS CANONICI FRATRVM DE PAENITENTIA / BEATORVM MARTIRVM SVB REGVLA D. AVG/STINI MILITANTIVM MIRACVLIS CLARVS / ET GLORIOSVS.” Po bokach inskrypcji widoczne są dwie sceny. Po lewej stronie wyrzucenie złego ducha z opętanej Katarzyny Rybitiwki vel Rybarki, mieszczki z ul. Wiślnej: „OBSSESAM A DEMONIO LIBERAVIT”, a po prawej bł. Michał Giedroyć klęczy przed krucyfiksem wymierzając sobie razy dyscypliną: „DISCIPLINAM AGIT”.
Wokół pola głównego rozmieszczone są poszczególne sceny z życia błogosławionego, opatrzone w górnych częściach ramek inskrypcjami. Od góry, po lewej stronie: przyjęcie habitu zakonnego przez Michała Giedroycia w klasztorze w Bystrzycy, opisana u góry napisem: „SVSCIPIT HABITVM”; pod spodem scena gaszenia pożaru kamienicy Śmieszkowskiej, naprzeciw kościoła św. Marka przez błogosławionego : „INCĒDIVM MAGNVM MITIGAVIT”. Kolejne przedstawienie ukazuje bł. Giedroycia przepowiadającego przyszłość dwóm chłopcom, przyprowadzonym przez rodziców (jeden z nich miał zostać złoczyńcą, drugi księdzem): „PROPHETIA DE DVOBVS FILLIS”. Następnie scena ukazuje przepowiadanie przyszłości mężczyźnie i kobiecie, scenie towarzyszy napis: „FVTVRA PRAENVNCIAT”. Kolejna to nękanie bł. Michała Giedroycia przez dwa demony w czasie modlitwy: „A DAEMONIBVS VEREERATVR”. Cykl z prawej strony obrazu rozpoczyna od góry przedstawienie narady braci zakonnych nad miejscem pochówku bł. Giedroycia: „MAGNO TOTIVS POPVLI CONCVRSV FVNVS B. MICHAELIS […VR]”. Poniżej, kolejna scena ukazuje uratowanie upadającego z konia mężczyzny, której towarzyszy ukazujący się w chmurach Giedroyć, nad przedstawieniem napis: „SANVS REMANSIT”. Następnym przedstawieniem jest cud uratowanie trzech topiących się mężczyzn za wstawiennictwem bł. Giedroycia: „SVBMERSVM LEVAVIT”. Kolejna scena ukazuje kobietę z omdlałym, przedwcześnie urodzonym dzieckiem na rękach, żonę w połogu i męża, którzy proszą o wstawiennictwo bł. Giedroycia: „ABORTIVM PEPERIT”. Ostatnia scena po tej stronie obrazu przedstawia chorych udających się po pomoc do grobu błogosławionego: „MVLTOS EGROTOS SANAT”. Obraz zawiera również w dolnej partii dwa portrety fundatorów, a pomiędzy nimi wizerunek, który przedstawia sześciu świętych krakowskiego kościoła XV wieku: św. Szymona z Lipnicy (w jasnobrązowym habicie bernardyńskim), św. Jana Kantego ubranego w czarną togę profesorską z białą załogą pod szyją – tzw. pelerynką, następnie bł. Michała Giedroycia w białym habicie kanoników regularnych od pokuty, dalej bł. Stanisława Kazimierczyka w stroju kanonika laterańskiego, sługę Bożego Izajasza Bonera (w ciemnym habicie augustiańskim) i Świętosława Milczącego (w sutannie i komży); u góry napis „FOELIX SECVLVM”, a u dołu data „1624”. Rama obrazu drewniana, malowana na czarno. Wokół astragal, w narożach i w środkowych częściach listew związane tasiemkami wiązki liści; u dołu niski cokół zakończony astragalem, a u góry analogicznie zdobiony rozbudowany gzyms.](https://sdm.upjp2.edu.pl/synchronized/Work/5d0769457811c2aa4c9ea136/WorkImage/5d359bc9e176c63c7b8834ad/5d359bc9e176c63c7b8834ad_home.jpg?rand=1733993346)
Jak cytować?
Maria Działo, "Chrystus u słupa", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło: https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/chrystus-u-slupa-5