Sakralne Dziedzictwo Małopolski

Dzieje zabytku

Wyposażenie kościoła, gdy znajdował się jeszcze w Łętowni, liczyło trzy ołtarze. Świątynia najprawdopodobniej została zakupiona do Krzeczowa wraz z ważniejszymi elementami wystroju, w tym z retabulum ołtarza głównego, którego struktura powstała zapewne około 1700 roku. W 1948 roku został poddany konserwacji szesnastowieczny obraz Matki Boskiej Szkaplerznej, zw. Krzeczowską. Renowację wykonał Adam Siemianowicz, profesor krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, natomiast prace złotnicze Józef Stopa z Makowa Podhalańskiego. Na zasuwie znajdował się obraz z wizerunkiem św. Józefa, który w czasach probostwa księdza Władysława Krzysztyniaka (w Krzeczowie w latach 1946-1949) został zastąpiony przedstawieniem patrona parafii św. Wojciecha. Wspomniany obraz ze św. Józefem, namalowany w 1906 roku z ofiar parafian, przez Stankiewicza, malarza z Oświęcimia, przeniesiono z jednego z ołtarzy bocznych (północnego). Za probostwa księdza Antoniego Płaczka (od 1989) w ramach modernizacji instalacji elektrycznej w kościele zmechanizowano zasuwę obrazu Matki Boskiej Krzeczowskiej.

Opis

Ołtarz przyścienny, architektoniczny, jednokondygnacyjny ze zwieńczeniem i bramkami.
Ołtarz prostopadłościenny z mensą wspartą na dwóch tralkach. Antepedium ujęte parą tralek.
Retabulum z uszakami flankowane parą kolumn korynckich o skręcanych trzonach, ustawionych na niskich wysuniętych cokołach. Podpory wspierają odcinki wyłamanego belkowania z architrawem wygiętym w łuk półkolisty. Powyżej belkowania ustawione odcinki wklęsłego przyczółka.
Zwieńczenie prostopadłościenne z uszakami, zamknięte łukiem nadwieszanym wspieranym przez parę podwójnych pilastrów.
Po bokach ołtarza bramki o wklęsło-wypukłym wykroju z otworami drzwiowymi w kształcie stojącego prostokąta z ćwierćkoliście wklęsłymi górnymi narożami.
Pole środkowe retabulum w formie wnęki w kształcie prostokąta zamkniętej łukiem nadwieszanym, ujętej podwójnym obramieniem o analogicznym wykroju. We wnęce obraz z przedstawieniem Matki Boskiej z Dzieciątkiem. W antepedium obraz w kształcie leżącego prostokąta z przedstawieniem kielicha z hostią adorowanego przez św. Wojciecha i nieznanego świętego. W zwieńczeniu obraz w kształcie stojącego prostokąta z przedstawieniem Trójcy Świętej ujęty profilowaną ramą.
Nad bramkami, ustawione na cokołach figury św. Wojciecha po prawej oraz św. Stanisława po lewej stronie. Na odcinkach przyczółka ukazane całopostaciowe figury uskrzydlonych aniołków.
Uszaki ołtarza ażurowe, formowane ze skręconych liści akantu z kwiatami. Wnęka pola środkowego retabulum ujęta szeroką, ażurową ramą formowaną z liści akantu i kwiatów. Poniżej aplikowany monogram maryjny. Po bokach wnęki ornament cekinowy. Poniżej gzymsu ażurowy ornament akantowy. Trzony kolumn oplecione płaskorzeźbioną wicią winorośli. Ścianki cokołów dekorowane płycinami z rzeźbionym liściem akantu. W zwieńczeniu aplikowany rzeźbiony monogram maryjny ujęty wieńcem z koroną.
Całość struktury ołtarza malowana na jasnobłękitny odcień z marmoryzacją w odcieniach szarości. Profilowania, ornamenty i detal architektoniczny pozłacane.

Zarys problematyki artystycznej

Struktura ołtarza głównego w kościele parafialnym w Krzeczowie prezentuje formy stylowe typowe dla okresu około 1700 roku. Przejawia się to m.in. stosunkowo wyważoną, choć już lekko zdynamizowaną kompozycją zachodzących na siebie detali architektonicznych, jak pilastry i kolumny, przerwanymi belkowaniami oraz przyczółkami o wklęsłych liniach kształtów. Znamienną dla tego okresu bywa także forma trójbocznie zamkniętego zwieńczenia ujętego parą podpór architektonicznych. Niezwykle charakterystycznym elementem struktur nastaw końca XVII i początku XVIII wieku jest ornamentyka w formie bujnych, mięsistych wici akantowych. Barokową strukturę ołtarza dopełniają podobnie datowane figury świętych Stanisława i Wojciecha oraz obraz Trójcy Świętej w zwieńczeniu.
W kontekście ołtarza głównego krzeczowskiej świątyni warto także wspomnieć o obrazie Matki Boskiej Szkaplerznej, który jest mocno związany z dziejami miejscowej pobożności. Z początkami świątyni w Krzeczowie wiąże się legenda, wedle której w chwilę po przeniesieniu kościoła z Łętowni, ówczesny proboszcz z Lubnia chciał zabrać obraz Matki Boskiej. Konie wiozące wizerunek zatrzymały się jednak na pewnym etapie drogi i nie ruszyły z miejsca, aż obraz powrócił do krzeczowskiego kościoła. Od początku wizerunek ten cieszył szczególnym kultem miejscowej ludności. Jeden z rezydentów krzeczowskich, ksiądz Aleksander Płaziak (od 1883), dbając o rozwój życia religijnego miejscowej społeczności, starał się o rozwój Bractwa Szkaplerznego, dla którego w 1864 roku została założona Księga Bractwa, natomiast intronizacji kanonicznej dokonał o. Teodozjusz Zatorski, przeor karmelitów z Krakowa.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Stan zachowania jest dobry.

Literatura

Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, województwo krakowskie, (red.) Szablowski Jerzy, t. 1, Warszawa 1953, s. 270.

Cisowski Bartłomiej, Duda Marta, Wawrzak Paulina, Szlak Architektury Drewnianej, Kraków 2005, s. 211-212.

Tomczyk Bronisław, Tomczyk Edward, Dzieje parafii Krzeczów, Kraków 2005, s.71-72.

Streszczenie

Retabulum ołtarza głównego w kościele parafialnym w Krzeczowie prezentuje cechy stylowe typowe dla form małej architektury około 1700 roku. Nastawa pozostaje jednak wyrobem kręgu prowincjonalnych warsztatów snycerskich.