Portret księdza Józefa Mastelskiego

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
myślenicki
Gmina
Lubień
Miejscowość
Krzeczów
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Pcim
Parafia
Parafia Św. Wojciecha Biskupa i Męczennika
Miejsce przechowywania
plebania
Identyfikator
DZIELO/12330
Kategoria
obraz
Ilość
1
Czas powstania
1800 rok
Fundator
Bartłomiej Mastelski C.K. rotmistrz obrony Kraju z Orawy
Technika i materiał
olej na płótnie
Wymiary podstawowe
szerokość – 60,3 cm
wysokość – 76 cm
Autor noty katalogowej
Paulina Chełmecka
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 4.0

Dzieje zabytku

Namalowany w 1800 roku portret księdza Józefa Mastelskiego wraz z drugim, ukazującym księdza Jana Mastelskiego, trafił do Krzeczowa 1 marca 1875 jako dar Bartłomieja Mastelskiego, C.K. rotmistrza obrony Kraju z Orawy.
Pierwszy proboszcz tutejszej parafii, ksiądz Adam Rąpała (w Krzeczowie w latach 1904-1933) troszczył się nie tylko o religijność parafian, dbał on także o świątynię oraz o podtrzymanie pamięci o jej dobrodziejach, dlatego też w 1905 roku zlecił miejscowemu organiście Kazimierzowi Klejdyszowi wynotowanie w kronice parafialnej następujących informacji: „Reveredus Josephus Mastelski, natus in Krzecpictus, in Anno Domini 1763, ordynatus 1786, beneficiantes 1889, expictus 1800, mortuus 1839 in Nakło parochus in Archidiecesi Genesneusi".

Opis

Obraz w kształcie stojącego prostokąta z półpostaciowym portretem księdza Józefa Mastelskiego. Mężczyzna, ukazany na jednolitym, ciemnobrązowym tle, zwrócony jest nieznacznie w lewą stronę. Pełną, o owalnym obrysie twarz charakteryzują surowe, sumarycznie modelowane rysy dojrzałego mężczyzny o niebieskich, lekko ukośnych oczach, niewielkim nosie i wąskich ustach. Ciemne włosy zaczesane są do tyłu. Postać ubrana jest w sutannę i czarny płaszcz, wokół szyi koloratka. U dołu kompozycji fragmentarycznie widoczna jest wsunięta za połę płaszcza prawa dłoń.
U góry obrazu napis „X(iądz) Józef Mastelski Kanonik i Proboszcz / Urodzony / w Krzeczowie / R(oku)1763. / Umarł / w Nakle / 1839. R(oku)”.

Napis na odwrocie „Reverendus Josephus / Mastelski / Natus 1763. / Ordinatus 1786. / Expictus 1800. / Mortuus 1839. / in Naklo parochus”.

Zarys problematyki artystycznej

Duży wpływ na rozwój miejscowości od połowy XVIII wieku wywarła rodzina Jana i Zofii Mastelów. Spośród ich siedmiorga dzieci trzech synów zostało księżmi. Na zewnątrz, na południowej ścianie świątyni krzeczowskiej znajduje się epitafium upamiętniające wspomniane małżeństwo wraz z interesującą inskrypcją
„D[EO] O[PTIMO] M[AXIMO] / + C M
Jan Zofia Mastelowie sławy godni małżonkowie, odpoczywają w tym rowie w swej ojczyźnie Krzeczowie. W tej wsi na urzędzie byli, ten sprawiedliwie pełnili. Z nich siedmiu synów wychowali, przez których są pochowani. Bogu z tych dali trzech Xsięży z których mają cnych pasterzy; Nakło, Drohilin, Wysocice, cóż za szczęśliwi rodzice. Przechodniu módl się za nimi, by mogli być ze świętymi. Oto cię wszyscy prosimy Co ich krew imię nosimy. Jan roku 1792 – 30 grudnia. Zmarli: Zofia r(oku) 1805 – 26 lutego. Jeśliś ciekawy Xsięży imienia co są przyczyną tego kamienia, Xsiądz; Wojciech, Józef, Stanisław trzeci Wywdzięczają się rodzicom dzieci”.

Wszyscy trzej duchowni cieszyli się powszechnym szacunkiem i opinią wzorowych, oddanych i pobożnych duszpasterzy, którzy wspierając materialnie swoje świątynie, nie zapominali także o kościele w rodzinnej miejscowości, wyposażając go w szereg paramentów liturgicznych, jak m.in. kielichy, ornaty czy kapy.
Portret jednego z braci, księdza Józefa Mastelskiego znajduje się na krzeczowskiej plebani. Cechy stylowe, jakie prezentuje, poprzez stosunkowo wąską gamę barw, sumaryczny modelunek i sposób przedstawienia sylwetki utrzymane są w nurcie prowincjonalnego malarstwa schyłku baroku.

Ksiądz Józef Mastelski urodził się w 1763 roku w Krzeczowie. Przez 10 lat studiował w Krakowie język łaciński i polski. W 1786 roku przyjął święcenia kapłańskie. Pracował głównie na terenie archidiecezji gnieźnieńskiej. Początkowo był wikarym w Chyrowie. Probostwo w Nakle objął w 1801 roku. Dla tamtejszej parafii zasłużył się jako dobry duszpasterz i gospodarz, który m.in. wyremontował zabudowania kościelne i parafialne, zbudował dom dla czeladzi oraz nowy spichlerz, a także wykonał ogrodzenie cmentarza, a „wszystko własnym kosztem”. Z inskrypcji na ławkach, stanowiących do dziś wyposażenie tamtejszego kościoła, wynika, że ufundował je w 1811 roku. Jego gospodarność została doceniona przez delegatów sporządzających „Inwentarz podawczy” w 1827 roku. Ksiądz Józef Mastelski zmarł jako kanonik kielecki w 1839 roku w Nakle. W tamtejszym kościele znajduje się epitafium dedykowane byłemu proboszczowi przez bratanka, księdza Jana Mastelskiego, którego wspomniany portret także jest przechowywany na krzeczowskiej plebani:
„Xiędzu Józefowi Mastelskiemu, kanonikowi honor[owemu] Kieleckiemu b[yłemu] dziekanowi Lelowskiemu, najprzód wikarjuszowi w Przyrowie, potem plebanowi w Drochlinie, na koniec przez lat 37 tu w Nakle wysłużonemu pasterzowi duchownemu, który wieku życia swego 76 kapłaństwa 53 w dniu 10 stycznia 1839 roku z żalem powszechnym życie tu ówczesne dokończył, którego ciało z wielką czcią religijną przez liczne duchowieństwo i parafian tutejszych w grobie pod kaplicą złożone, powszechnego zmartwychwstania czeka, któremu wdzięczny synowiec, proboszcz kościoła kollegiackiego św. Anny w Krakowie pomnik ten kładzie, prosząc czytelnika o pobożne wieczne odpoczywanie racz mu dać Panie, a światłość wiekuista niechaj mu świeci na wieki. Amen".

Jednym z darów księdza Józefa Mastalskiego dla świątyni w rodzinnej miejscowości był brązowy, posrebrzany krzyż z relikwiami św. Piotra Apostoła z 1817 roku z napisem: „Ks(iądz) Józef Mastelski, Dziekan Lelowski Pleban Nasielski 1817 r(oku)” oraz z dołączonym do relikwii pergaminem z potwierdzeniem autentyczności wystawionym w Rzymie 3 maja 1776 oraz w Krakowie 13 listopada 1784. Pamiątka przechowywana jest obecnie w archiwum parafialnym.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dostateczny, od lica i odwrocia obraz pokryty grubą warstwą kurzu i brudu. Widoczne odkształcenia płótna od krosien. W partii szat rozdarcie płótna. Na powierzchni odwrocia widoczne ciemne zaplamienia, odbicie negatywu twarzy postaci, wokół rozdarcia grube błony kleju.

Literatura

Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, województwo krakowskie, (red.) Szablowski Jerzy, t. 1, Warszawa 1953, s. 270.

Tomczyk Bronisław, Tomczyk Edward, Dzieje parafii Krzeczów, Kraków 2005, s.

Matysiak Dariusz, Organizacja i formy duszpasterstwa parafii Nakło koło Włoszczowy od chwili erekcji do roku 2002, praca magisterska napisana pod kierunkiem ks. dra Zdzisława Mazura na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie w 2003 roku - http://www.naklo.kielce.opoka.org.pl/historia_parafii/historia_parafii.htm [dostęp: 12.04.2018]

Streszczenie

Przechowywany na plebani w Krzeczowie portret księdza Józefa Mastelskiego jest darem rodziny wywodzącego się z miejscowości duchownego, który był dobroczyńcą krzeczowskiego kościoła. Malowidło powstało w 1800 roku.

ŹRÓDŁA ARCHIWALNE

Kronika parafialna, t. 1, s. 117, 127.


Jak cytować?

Paulina Chełmecka, "Portret księdza Józefa Mastelskiego", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/portret-ksiedza-jozefa-mastelskiego

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności