Ołtarz boczny północny

Dzieje zabytku

Omawiany ołtarz powstał w trzeciej ćwierci XVII wieku (przed 1673) zapewne z fundacji Krystyny Dembian (Dembińskiej), wdowy po Karolu Szembeku – jednym z budowniczych-fundatorów gorenickiej świątyni.

Opis

Ołtarz przyścienny, architektoniczny, jednoosiowy, jednokondygnacyjny ze zwieńczeniem. Mensa prostopadłościenna z antepedium drewnianym o dekoracji geometrycznej. W jego centrum okrągła płycina z obrazem Matki Boskiej Bolesnej ujęta po bokach dwiema kolejnymi płycinami w kształcie leżącego prostokąta o wklęsłym krótszym boku. Retabulum na wysokim cokole dekorowanym płyciną wypełnioną ornamentem małżowinowo-chrząstkowym, ujęte dwiema złoconymi kolumnami kompozytowymi ustawionymi na wolutowych konsolach i wysuniętymi nieco przed lico ołtarza. Kolumny dźwigają odcinki wyłamanego belkowania z wydatnym gzymsem oraz fragmenty tympanonu zamkniętego łukiem odcinkowym. W zwieńczeniu płaskorzeźbiona, uskrzydlona główka anielska na tle łuku odcinkowego oraz powyżej płaskorzeźbione przedstawienie sceny Nauczania Marii w ośmiobocznej, złoconej ramie ujętej ażurową strukturą ze złoconego ornamentu małżowinowo-chrząstkowego; całość zwieńczona złoconym krzyżem o trójlistnie zamkniętych ramionach. W głównym polu ołtarza płycina w kształcie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem półokrągłym mieszcząca obraz Chrystusa w typie Ecce Homo w złoconej, profilowanej ramie. W przyłuczach dwie płaskorzeźbione, uskrzydlone główki anielskie. Ołtarz ujęty po bokach złoconymi, ażurowymi uszami utworzonymi z ornamentu małżowinowo-chrząstkowego. Na osi ustawione prostopadłościenne tabernakulum ujęte dwiema wolutami; na drzwiczkach malowany złotem kielich z hostią. Struktura ołtarza i tabernakulum polichromowana (w tym marmoryzowana) w odcieniach jasnej zieleni; detale elementów architektonicznych oraz ornamenty złocone.

Zarys problematyki artystycznej

Obiekt został wzmiankowany przez księdza Jana Wiśniewskiego w „Historycznym opisie kościołów, miast, zabytków i pamiątek w Olkuskiem” oraz w „Katalogu zabytków sztuki w Polsce”. Ołtarz posiada cechy wczesnobarokowe, o czym świadczy jednoprzestrzenna, statyczna forma architektoniczna oraz zastosowanie popularnego około połowy XVII wieku ornamentu małżowinowo-chrząstkowego. Powstał w trzeciej ćwierci XVII wieku (ok. 1673) zapewne z fundacji Krystyny Dembian (Dembińskiej), wdowy po Karolu Szembeku – jednym z budowniczych-fundatorów gorenickiej świątyni, która przy wsparciu swoich dwóch kolejnych mężów ukończyła budowę murowanego kościoła w Gorenicach. Dzieło stanowiło zapewne część sprawionego w tym czasie wyposażenia świątyni. Warto zwrócić uwagę na współczesne z ołtarzem tabernakulum o stosunkowo prostych formach. Obraz Chrystusa w typie Ecce Homo w głównym polu ołtarza jest późniejszy, powstał zapewne w drugiej połowie XIX lub na początku XX wieku.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Bardzo dobry, ołtarz prawdopodobnie został poddany konserwacji.

Streszczenie

Omawiany ołtarz powstał w trzeciej ćwierci XVII wieku (przed 1673) zapewne z fundacji Krystyny Dembian (Dembińskiej), wdowy po Karolu Szembeku – jednym z budowniczych-fundatorów gorenickiej świątyni. Posiada cechy wczesnobarokowe, o czym świadczy jego jednoprzestrzenna, statyczna forma architektoniczna oraz zastosowanie popularnego około połowy XVII wieku ornamentu małżowinowo-chrząstkowego. Warto zwrócić uwagę na współczesne z ołtarzem tabernakulum o stosunkowo prostych formach. Obraz Chrystusa w typie Ecce Homo w głównym polu ołtarza jest późniejszy, powstał na zapewne w drugiej połowie XIX lub na początku XX wieku.

Bibliografia