Ołtarz boczny lewy

Dzieje zabytku

Stanowiące parę ołtarze boczne powstały za probostwa księdza Józefa Świeradowskiego (1724-1742). Świeradowski zamówił do łazańskiej świątyni nowy, nieistniejący dziś ołtarz główny oraz dwa przytęczowe ołtarze boczne. Zachowały one wezwania wcześniejszych, również barokowych nastaw – św. Anny (ołtarz lewy) i Matki Boskiej Częstochowskiej (ołtarz prawy). Oba ołtarze boczne były odnawiane w 1897 roku z inicjatywy proboszcza Franciszka Błachuta. W tym celu zatrudniono stolarza Jana Wilka i pozłotnika Antoniego Zguta. Wymieniono wówczas glorie promieniste w zwieńczeniach obu nastaw, zastępując je nowymi neobarokowymi strukturami mieszczącymi obrazy wykonane przez Ferdynanda Olesińskiego, ucznia Jana Matejki. W zwieńczeniu nastawy św. Anny umieszczono wizerunek św. Franciszka z Asyżu, w drugiej nastawie wyobrażenie św. Antoniego Padewskiego. Z omawianego ołtarza usunięto wówczas stary obraz przedstawiający św. Annę Samotrzeć i zastąpiono go nowym o tym samym temacie wykonanym również przez Olesińskiego. Na zasuwie umieszczono wizerunek Najświętszego Serca Jezusa. Nowa kompozycja związana była w powołaniem przy parafii Bractwa Serca Jezusowego.

Opis

Ołtarz przyścienny, architektoniczny, dwukondygnacyjny, jednoosiowy. Mensa prostopadłościenna, antepedium haftowane z motywem serca gorejącego ujętego winnymi gronami oraz kłosami. Na mensie architektoniczne, ujęte kolumnami tabernakulum z płaskorzeźbionym kielichem i hostią na drzwiczkach. W pierwszej kondygnacji obraz w kształcie stojącego prostokąta o uskokowo ściętych, górnych narożach z przedstawieniem św. Anny Samotrzeć (na zasuwie obraz „Najświętsze Serce Jezusa”) ujęty umieszczonymi na postumentach, kręconymi, złoconymi i srebrzonymi kolumnami o kompozytowych kapitelach ustawionymi na tle kanelowanych pilastrów. Podpory dźwigają pełne, wyłamane belkowanie zwieńczone wydatnym, profilowanym gzymsem. Na osiach podpór pełnoplastyczne figury aniołów na obłokach. Fryz dekorowany rozetami oraz uskrzydloną główką anielską. W drugiej kondygnacji obraz św. Franciszka w ramie zamkniętej łukiem półkolistym wyniesionym, z uskokiem. Szczyt w formie przerwanego przyczółka, na osi którego krzyż. Całość nastawy ujęta ażurowymi uszami uformowanymi z suchego akantu oraz wstęgi. Dekoracja akantowa, rozety, pola wypełnione kratą. Struktura nastawy w odcieniu ciemnej, morskiej zieleni, ornament złocony i srebrzony.

Zarys problematyki artystycznej

Ołtarze boczne w kościele w Łazanach, a zapewne także niezachowany do dziś ołtarz główny z czasów proboszcza Świeradowskiego (wymieniony w 1892 roku na neogotycki), to dzieła późnobarokowe o formach inspirowanych częściowo ołtarzem głównym projektu Baltazara Fontany w kolegiacie św. Anny w Krakowie. Ukończona w 1703 roku nastawa w krakowskiej świątyni jest uważana za jedno z najwybitniejszych dzieł małej architektury na ziemiach polskich. Zdaniem badaczy, motyw skręconych kolumn Fontana zaczerpnął z konfesji św. Piotra w bazylice watykańskiej, a charakterystyczną ogromną glorię w partii zwieńczenia umieszczoną na tle okna z oprawy tronu św. Piotra w tym samym kościele. Omawiany ołtarz boczny w kościele w Łazanach pierwotnie również zwieńczony był motywem glorii promienistej, którą usunięto podczas naprawy ołtarza w 1897 roku. Zastosowanie kręconych kolumn również odsyła do inspiracji wyposażeniem kościoła św. Anny w Krakowie. Kolegiata św. Anny była główną świątynią uniwersytecką, do której musiał uczęszczać proboszcz Świeradowski – profesor teologii Uniwersytetu Krakowskiego.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry. Ołtarz był odnawiany w 1897 roku przez stolarza Jana Wilka i pozłotnika Antoniego Zguta.

Streszczenie

Stanowiące parę ołtarze boczne powstały za probostwa księdza Józefa Świeradowskiego (1724-1742). Świeradowski zamówił do łazańskiej świątyni nowy, nieistniejący dziś ołtarz główny oraz dwa przytęczowe ołtarze boczne. Niezachowana nastawa główna i dwa ołtarze boczne to dzieła późnobarokowe o formach inspirowanych częściowo ołtarzem głównym projektu Baltazara Fontany w kolegiacie św. Anny w Krakowie. W Łazanach ołtarz główny wymieniono na neogotycki w 1892 roku, ołtarze boczne odnawiano w 1897 roku. Wymieniono wówczas glorie promieniste w zwieńczeniach obu nastaw, zastępując je neobarokowymi strukturami z obrazami Franciszka Olesińskiego. Z omawianego ołtarza św. Anny usunięto stary obraz „Św. Anna Samotrzeć”, zastępując go nowym o tym samym temacie również autorstwa Olesińskiego. Na zasuwie umieszczono obraz Najświętszego Serca Jezusa.

Bibliografia