Ołtarz boczny

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
oświęcimski
Gmina
Kęty
Miejscowość
Bielany
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Bielsko-Żywiecka
Parafia
Św. Macieja Apostoła
Tagi
mała architektura sztuka drugiej połowy XVIII wieku
Miejsce przechowywania
południowa ściana nawy głównej
Identyfikator
DZIELO/24263
Kategoria
ołtarz
Ilość
1
Czas powstania
trzecia ćwierć XVIII wieku (po 1748 roku)
Technika i materiał
drewno, techniki rzeźbiarskie i snycerskie, polichromia, złocenia, srebrzenia
Autor noty katalogowej
Paulina Kluz
Domena Publiczna

Dzieje zabytku

Dwa ołtarze boczne powstały najpewniej w trzeciej ćwierci XVIII wieku (po 1748 roku) do poprzedniej, drewnianej świątyni w Bielanach. Były odnawiane i zapewne uzupełnione o elementy dekoracji po przeniesieniu do nowego kościoła około 1826 roku.

Opis

Nastawa ołtarzowa architektoniczna, jednoosiowa, jednokondygnacyjna ze zwieńczeniem. Ołtarz sarkofagowy, wklęsło-wypukły, na cokole, z mensą. Nastawa ujęta parą kolumn o kapitelach kompozytowych, ustawionych na cokołach, dźwigających belkowanie o falistej linii, wyłamane na ich osi, z przerwanym architrawem nad polem środkowym. Na belkowaniu fragmenty przerwanego, falistego przyczółka, dekorowanego rocaille'em, z siedzącymi puttami. Kondygnacja flankowana spływami wolutowymi zdobionymi rocaille'em, opadającymi na cokoły oraz uszami utworzonymi z esowato skręconego akantu. W polu środkowym wnęka w formie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem półkolistym nadwieszonym z uskokiem, ujęta profilowaną ramą, z obrazem przedstawiającym św. Jana Nepomucena, w osobnej ramie. Zwieńczenie w formie zbliżonej do trapezu zamkniętego falistym fragmentem gzymsu, flankowane spływami wolutowymi dekorowanymi karbowaną wstęgą oraz rokokowymi kartuszami z uskrzydlonymi główkami anielskimi. W polu obraz św. Wojciecha w formie zbliżonej do trapezu o falistej linii boków, ujęty profilowaną ramą. Całość zakończona medalionem z okiem Opatrzności, w otoku z obłoków, w glorii promienistej. Struktura polichromowana w kolorze beżowym, ze złoconymi kolumnami, ornamentyką i profilami, srebrzonymi detalami i laserowanymi ramami obrazów.

Zarys problematyki artystycznej

Oba ołtarze boczne reprezentują typ aediculowy, a więc jednokondygnacyjnej nastawy ze zwieńczeniem, ujętej parą podpór, które dźwigają belkowanie. Retabula w Bielanach są jednak zupełnie wyjątkowe na tle małej architektury południowej Małopolski. Ich elementy architektoniczne, takie jak cokoły i belkowanie, przyjmują wklęsło-wypukłą formę, nadając konstrukcji lekkości i płynności, podkreślonej dodatkowo przez spływy wolutowe w partii kondygnacji i zwieńczenia. Niewątpliwie struktury zostały wykonane nie przez lokalne, małopolskie warsztaty, a przez rzemieślników przybyłych z zewnątrz, gdyż analogiczne dzieła nie występują na tym terenie.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Streszczenie

Dwa ołtarze boczne powstały najpewniej w trzeciej ćwierci XVIII wieku (po 1748 roku). Były odnawiane i zapewne uzupełnione o elementy dekoracji po przeniesieniu do nowego kościoła po 1826 roku. Reprezentują typ aediculowy, a więc jednokondygnacyjnej nastawy ze zwieńczeniem, ujętej parą podpór, które dźwigają belkowanie. Retabula w Bielanach są jednak zupełnie wyjątkowe na tle małej architektury południowej Małopolski.

Bibliografia

"Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1: Województwo krakowskie", Warszawa 1953
Dziubek Maciej, "Bielańskie probostwo" , „Almanach Kęcki” , s. 57-65

ŹRÓDŁA ARCHIWALNE

Archiwum Parafii w Bielanach, Krzysztof Orlicki, Dzieje parafii świętego Macieja Apostoła w Bielanach (od powstania do I wojny światowej), Kraków 2008, mpis, s. 38.

Jak cytować?

Paulina Kluz , "Ołtarz boczny", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/oltarz-boczny-51

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności