Ołtarz boczny

Dzieje zabytku

Pierwotnie ołtarz znajdował się w starym kościele w Zembrzycach.

Opis

Ołtarz architektoniczny, dwukondygnacyjny, jednoosiowy ze zwieńczeniem. Mensa prostopadłościenna, antepedium w kształcie leżącego prostokąta, flankowane dwoma kanelowanymi pilastrami. W polu płycina w kształcie leżącego prostokąta wypełniona symetryczną dekoracją z akantu na czerwonym tle z sercem przebitym mieczem pośrodku. Cokół nastawy ustawiony na jednym stopniu, pośrodku zdobiony płyciną w kształcie leżącego prostokąta o zaokrąglonych krótszych bokach, cokoły pod kolumnami dekorowane mniejszymi płycinami wypełnionymi dekoracją roślinną. Pierwsza kondygnacja ujęta parą kolumn dźwigających przerwane belkowanie z przyczółkami, po bokach dodatkowo flankowana uszami wykończonymi ornamentem małżowinowo-chrząstkowym. W polu głównym obraz Najświętsze Serce Jezusa. Po bokach nastawy dwie rzeźby: po prawej św. Kazimierz Królewicz, a po lewej św. Alojzy Gonzaga. Na przyczółkach usadzone dwie rzeźby aniołów z rozłożonymi szeroko rękami. Kolumny ustawione na tle prostokątnych płycin, z bazami, trzony gładkie, kapitele kompozytowe. Druga kondygnacja flankowana parą kolumn podtrzymujących wyłamane belkowanie. W polu, w ramie o kształcie stojącego prostokąta o ściętych narożach obraz św. Michała Archanioła. W zwieńczeniu promienista gloria z monogramem Chrystusa na czerwonym tle, obwiedzionym wieńcem z obłoków. Zwieńczenie ujęte po bokach uszami. Struktura malowana w kolorze naturalnego drewna, ornamentyka złocona, detale srebrzone i czerwone.

Zarys problematyki artystycznej

W dotychczasowych badaniach nad wyposażeniem kościoła św. Jana Chrzciciela w Zembrzycach, wobec braku dokumentów archiwalnych ustalających wykonawców, nie podjęto próby wskazania choćby kręgu potencjalnych autorów nastawy ołtarzowej. Równie niewiele wiadomo o czasie powstania dzieła. Akta wizytacji z XVII wieku nie przekazują szczegółowych informacji o ołtarzach w kościele w Zembrzycach – wymieniają tylko ich liczbę. Według akt z 1645 roku znajdowały się w nim trzy ołtarze, według akt z 1663 roku – pięć, a w dokumentacji z lat 1708-1709 mowa o sześciu ołtarzach, wymienionych wraz z wezwaniami i umieszczonymi w nich wizerunkami. Można przypuszczać, że sąsiedni ołtarz Matki Boskiej Szkaplerznej powstał około 1666 roku, kiedy w Zembrzycach zostało założone Bractwo Szkaplerza Świętego, a więc i omawiane dzieło powstało około trzeciej ćwierci XVII wieku. Nastawa stanowi przykład charakterystycznej dla tego okresu struktury ołtarzowej cechującej się prostą, jednoosiową, ale dwukondygnacyjną formą, bogato dekorowaną ornamentem małżowinowo-chrząstkowym.

Streszczenie

Ołtarz boczny mógł powstać w trzeciej ćwierci XVII wieku. Stanowi przykład charakterystycznej dla tego okresu struktury ołtarzowej cechującej się prostą, jednoosiową, ale dwukondygnacyjną formą, bogato dekorowaną ornamentem małżowinowo-chrząstkowym.

Bibliografia