Ołtarz boczny

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
wielicki
Gmina
Niepołomice
Miejscowość
Niepołomice
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Niepołomice
Parafia
Najświętszej Panny Marii i Dziesięciu Tysięcy Męczenników
Tagi
mała architektura sztuka drugiej połowy XVIII wieku
Miejsce przechowywania
ściana północna arkady tęczowej
Identyfikator
DZIELO/04706
Kategoria
ołtarz
Czas powstania
trzecia ćwierć XVIII wieku
Technika i materiał
drewno, techniki stolarskie i rzeźbiarskie, polichromowanie, złocenie
Autor noty katalogowej
Paulina Kluz
Domena Publiczna

Dzieje zabytku

Oba ołtarze boczne powstały w trzeciej ćwierci XVIII wieku. Cechy formalne pozwalają przypisać ich wykonanie warsztatowi Korneckich. Kosztorys kościoła niepołomickiego z 1786 roku wskazuje, iż w tym roku sprawiono dwa ołtarze z czterema obrazami. Prawdopodobnie zatem omawiane nastawy zakupiono do niepołomickiej świątyni z innego kościoła. Lewy ołtarz boczny został wówczas „przez tutejszego snycerza w niektórych sztukach przerobiony”. Najprawdopodobniej do nastawy zamontowano w tym czasie wtórnie dekorację figuralną (być może pochodząca z wcześniejszego ołtarza) oraz wykonano nowe kartusze. W XX wieku wprawiono do niego obraz Ukrzyżowanego, który spalił się w 1994 roku. Nastawa została odnowiona w 1995 roku i wówczas wmontowano w pole główne inne przedstawienie tej sceny, pędzla Wojciecha Gutowskiego.

Opis

Nastawa architektoniczna, jednoosiowa, jednokondygnacyjna, ze zwieńczeniem, ustawiona na dwustrefowym cokole z wyodrębnionymi prostopadłościanami i konsolami. Ołtarz kamienny, prostopadłościenny, z kamienną mensą. Antepedium kamienne, ujęte opaską, podzielone dwoma kolumienkami na cokołach na trzy pola, każde wypełnione płaskorzeźbionymi kwiatami i prześwitami. Nastawa flankowana parą opilastrowanych filarów, o kanelowanych trzonach o kapitelach kompozytowych, ustawionych pod kątem na zewnątrz, dekorowanych kwiatowymi zwisami, dźwigających pełne belkowanie wyłamane na ich osi oraz fragmenty falistego, przerwanego przyczółka z figurami aniołów. Na tle filarów ustawione figury św. Stanisława i św. Wojciecha. Całe pole główne wypełnione wnęką w formie stojącego prostokąta ujętego ramą dekorowaną ornamentem geometrycznym, z obrazem Ukrzyżowania. Nad nim, w partii belkowania wolutowy kartusz z napisem „PA=/TRO=/NO”. Zwieńczenie w formie leżącego prostokąta zamkniętego fragmentem falistego gzymsu. W polu obraz św. Kingi w kształcie trapezu o wklęsłych bokach, zamkniętego łukiem segmentowym nadwieszonym, ujęty ramą; flankowany dwiema uskrzydlonymi główkami anielskimi. Zwieńczenie zamknięte wolutowym kartuszem przeplatanym tkaniną z napisem „RE=GNI”. Nastawa polichromowana w kolorze beżowym z detalami malowanymi na sposób imitujący jasnoróżowy marmur, ornamentyka i profile złocone.

Zarys problematyki artystycznej

Oba ołtarze boczne reprezentują aediculowy typ nastawy, mianowicie prostej struktury, jednoosiowej i jednokondygnacyjnej ze zwieńczeniem, ujętej parą podpór. Pierwsza kondygnacja ołtarzy niepołomickich jest bardzo zbliżona do nastaw Świętej Trójcy i św. Rozalii w Bochni, ołtarzy bocznych w Zakliczynie oraz dwóch ołtarzy bocznych w Gdowie. Wszystkie te struktury charakteryzują zwrócone za zewnątrz bądź do wewnątrz pary opilastrowanych filarów, które po wewnętrznej stronie są wklęsłe, zaokrąglając wyłamane partie belkowania. W większości wymienionych wyżej ołtarzy wykonanych w warsztacie Korneckich zwieńczenia są węższe i znacznie bardziej ornamentalne niż proste zwieńczenia omawianych dzieł w Niepołomicach.
Obrazy w zwieńczeniach niepołomickich ołtarzy oraz dekoracja figuralna prawej nastawy bocznej również zostały wykonane przez Korneckich. Zatem cechy formalne ołtarza oraz powyższe informacje pozwalają przypisać ich wykonanie warsztatowi Korneckich.



Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Zabrudzenia struktury.

Streszczenie

Oba ołtarze boczne powstały w trzeciej ćwierci XVIII wieku i zostały wykonane w warsztacie Korneckich. Prawdopodobnie w 1786 roku zostały zakupione z innego kościoła. Oba ołtarze boczne pod względem struktury architektonicznej reprezentują aediculowy typ nastawy. Są bardzo zbliżone do innych ołtarzy wykonanych przez warsztat Korneckich, np. nastaw Świętej Trójcy i św. Rozalii w Bochni, ołtarzy bocznych w Zakliczynie oraz dwa ołtarze boczne w Gdowie.

Bibliografia

Sinko-Popielowa Krystyna, "Kościół w Niepołomicach" , „Rocznik Krakowski” , s. 49-111
"Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1: Województwo krakowskie", Warszawa 1953
"Zabytki sztuki w Polsce. Małopolska", Warszawa 2016
Róg Rafał, "Kościół w Niepołomicach pod wezwaniem Dziesięciu Tysięcy Męczenników – Królewska Fundacja Pokutna", Kraków-Niepołomice 1998
Kozera Michał, "Kościół parafialny i zamek królewski w Niepołomicach. Dzieje znane i nieznane 1340-1990", Kraków 1994

Jak cytować?

Paulina Kluz , "Ołtarz boczny", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/oltarz-boczny-146

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności