Ołtarz boczny

Dzieje zabytku

Oba ołtarze boczne powstały w trzeciej ćwierci XVIII wieku. Cechy formalne pozwalają przypisać ich wykonanie warsztatowi Korneckich. Kosztorys kościoła niepołomickiego z 1786 roku wskazuje, iż w tym roku sprawiono dwa ołtarze z czterema obrazami. Prawdopodobnie zatem omawiane nastawy zakupiono do niepołomickiej świątyni z innego kościoła. Do prawej nastawy bocznej przeniesiono wówczas kamienny ołtarz z mensą z drugiej połowy XIV wieku, który pierwotnie należał do głównego retabulum.

Opis

Nastawa architektoniczna, jednoosiowa, jednokondygnacyjna, ze zwieńczeniem, ustawiona na dwustrefowym cokole z wyodrębnionymi prostopadłościanami i konsolami. Ołtarz kamienny, prostopadłościenny, z kamienną mensą z portatylem. Antepedium kamienne, ujęte opaską, z rzeźbionymi maswerkami w polu. Nastawa flankowana parą opilastrowanych filarów, o kanelowanych trzonach i kapitelach kompozytowych, ustawionych pod kątem na zewnątrz, dekorowanych kwiatowymi zwisami, dźwigających pełne belkowanie wyłamane na ich osi oraz fragmenty falistego, przerwanego przyczółka z figurami aniołów. Na tle filarów ustawione figury św. Piotra i św. Pawła. Niemal całe pole główne wypełnione wnęką w formie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem półkolistym nadwieszonym ujętą profilowaną ramą dekorowaną rocaille'm, z mniejszym obrazem Rodziny Marii ze św. Janem Chrzcicielem, w osobnej, profilowanej ramie. Nad nim, w partii belkowania rocaille'owy kartusz z napisem „REGNI / ET PROTECTORIBUS”. Zwieńczenie w formie leżącego prostokąta zamkniętego fragmentem falistego gzymsu. W polu obraz św. Jacka i bł. Czesława w kształcie trapezu o wklęsłych bokach, zamkniętego łukiem segmentowym nadwieszonym, ujęty ramą; flankowany dwiema parami uskrzydlonych główek anielskich. Zwieńczenie zamknięte medalionem z napisem „CHRISTI / FAMILIAE” w otoku z obłoków i uskrzydlonych główek anielskich, w glorii promienistej. Nastawa polichromowana w kolorze beżowym z detalami malowanymi na sposób imitujący jasnoróżowy marmur, ornamentyka i profile złocone.

Zarys problematyki artystycznej

Oba ołtarze boczne reprezentują aediculowy typ nastawy, mianowicie prostej struktury, jednoosiowej i jednokondygnacyjnej ze zwieńczeniem, ujętej parą podpór. Pierwsza kondygnacja ołtarzy niepołomickich jest bardzo zbliżona do nastaw Świętej Trójcy i św. Rozalii w Bochni, ołtarzy bocznych w Zakliczynie oraz dwóch ołtarzy bocznych w Gdowie. Wszystkie te struktury charakteryzują zwrócone za zewnątrz bądź do wewnątrz pary opilastrowanych filarów, które po wewnętrznej stronie są wklęsłe, zaokrąglając wyłamane partie belkowania. W większości wymienionych wyżej ołtarzy wykonanych w warsztacie Korneckich zwieńczenia są węższe i znacznie bardziej ornamentalne niż proste zwieńczenia omawianych dzieł w Niepołomicach.
Obrazy w zwieńczeniach niepołomickich ołtarzy oraz dekoracja figuralna prawej nastawy bocznej również zostały wykonane przez Korneckich. Zatem cechy formalne ołtarza oraz powyższe informacje pozwalają przypisać ich wykonanie warsztatowi Korneckich.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Zabrudzenia ołtarza.

Streszczenie

Oba ołtarze boczne powstały w trzeciej ćwierci XVIII wieku i zostały wykonane w warsztacie Korneckich. Prawdopodobnie w 1786 roku zostały zakupione z innego kościoła. Oba ołtarze boczne pod względem struktury architektonicznej reprezentują aediculowy typ nastawy. Są bardzo zbliżone do innych ołtarzy wykonanych przez warsztat Korneckich, np. do nastaw Świętej Trójcy i św. Rozalii w Bochni, ołtarzy bocznych w Zakliczynie oraz dwa ołtarze boczne w Gdowie.

Bibliografia